47 ilin həsrəti

Az qala yarım əsrlik ayrılıqdan sonra 64-65 yaşlarında bir yerə yığışmışdılar. Qafan şəhər 4 nömrəli orta məktəbin 1978- ci il məzunları arasında elələri var idi ki, bu 47- ildə ilk dəfə görüşürdü. Duyğusal anlar yaşanır. Hamı görüşə tələsir. Görəsən bir-birini tanıyacaqlarmı? Onu görüş anında, görüşənlər bilər. Ahıl yaşlarında uşaqlıq illərini yada salan, sevinc göz yaşları axıdan bir qrup sinif yoldaşları. Ona görə bir qrup deyirəm ki, bu 47 ildə həyat onlara da öz sərt üzünü göstərmişdir. Vətəndən qovulmuşlar. Külək sovuran kimi hərə bir tərəfə səpələnib. Kimisi üzünü xarici dövlətlərə tutub, kimisi Vətən həsrəti ilə qovrulub, bu ağır dərdə dözməyib haqq dünyasına qovuşanlar da olub.
Bəlkə də elələri var ki, onun yaşayıb, yaşamasından heç birinin xəbəri yoxdur. Bu ağır zamanlarda əksəriyyəti öz valideyiyinlərini, əzizlərini itirib. Ancaq buna baxmayaraq həyat davam edir. Allaha min şükür ki, Ordumuzun gücü, şəhidlərimizin qanı bahasına, qazilərimizin vətən sevgisi sayəsində erməni daşnak ordusuna qalib gəlib, torpaqlarımızı işğaldan azad elədik. Artıq üçrəngli bayrağımız Vətənimizin hər yerində məğrur – məğrur dalğalanır. Elə bu bayrağın dalğaları altda Qafan şəhər 4 nömrəli orta məktəbin 1978-ci il məzunları 10 noyabr 2025-ci ildə “Ovqat” restoranında görüş keçirdilər. Dünənin şagirdləri olan insanlar, uzun ayrılıqdan sonra, ahıl vaxtlarında bir araya gəldilər. Düzdür hamısı bir yerdə ola bilmədilər. Çünki ölkə xaricində yaşayanlar da var. Əfsuslar olsun ki, ürəkləri burda olsa da özləri bu görüşdə iştirak edə bilmədilər. Yurd həsrəti, qəribçilik insanların bir-birindən ayrı düşməsi bu gün bir araya gəlsələr də onları duyğulandırmışdı. Qəribə taleh idi. Dünən bir parta arxasında oturan uşaqlar bu gün bir-birini tanıya bilmirdilər. Bu da bir çox soydaşlarımızın başına gələn, mənfur qonşularımız olan ermənilərin törətdiyi hadisələrdən qaynaqlanırdı. Bəli belə bir görüş başladı. Fəqət Babayev Çingiz, Məmmədov İlham, İmanov Nəsib, Qəytərənov Adil, Yaqubova Nazilə, Məmmədov Tolik, Sevdimalıyev Rizvan, Camalova Rəfiqə, Ağammədov Mamed, Şirzadov Cəlal, Həfəmxanov Zöhrab, Məhərrəmov Məhyəddin, Tanrıverdiyev Bəxtiyar və Paşayev Şamoya bu görüşə qatılmaq nəsib olmadı. Allah hamısına rəhmət eləsin!
Görüşdə əvvəlcə Azərbaycanın himni səsləndi, şəhidlərimizin, dünyasını dəyişmiş müəllimlərin və şagird yoldaşlarının xatirəsi sükutla yad edildikdən sonra qrupun təsiscisi Asif Tahirov dedi:
Əziz sinif yoldaşlarım, bir şeyi sizə bildirmək istəyirəm ki, 10 oktyabr 2020-ci ildə Musa İsmayılov, Rövşən Camalov, Oktay Camalov və mən Qafan Pirimli icmasını yaratdıq. Sonra özümdə belə bir fikir yarandı. Nədən mən orta məktəb yoldaşlarımla bir qrup yaratmıram?! Çox düşündüm Şakir Dünyamalıyevə zəng eləyib fikirmi bildirdim, sağ olsun o da mənim fikrimə dəstək oldu, sizlərlə əlaqə qurmağa başladıq.
Təəssüflər olsun bir çox yoldaşlarımızdan heç kimin məlumatı olmadı. Amma buna baxmayaraq xoş bizim halımıza bu gün bir araya gələ bildik. Burada hamımızın əziyyəti olub. Elə buna görə də bu görüş tək bir nəfərin yox, hamımızın əməyi nəticəsində yaranıb. Bu münasibətlə hamınıza xoş gəlmisiniz deyirəm, hamınızı görüşümüz münasibəti ilə təbrik edirəm! Bir də xahiş edirəm, hərə bir məktəb xatirəsi danışsın. Amma özüm ikisin danışım...
Bilirsiniz ki, mən çox dəcəl olmuşam, kimya dərsində dəcəllik etdim İmaməliyev Ağalar müəllim böyrümdən yavaşca vurdu. Yalandan qışqırdım, yəni çöldə gəzmək üçün bunu edirdim. Dərsdən çıxanda uşaqlardan 30 qəpikdən pul yığırdım kolbasa çörək alıb uşaqlarla bölüşürdük. Şirin-şirin yeyərək evə gedərdik, heyif o günlər, adamın yadına düşəndə içi göynəyir.
Söz sinif nümayəndəsi Adilə Qasımovaya verildi.
Xoş gəlmisiniz, Allah sizləri qorusun! Allah sağlamlığımızı əlimizdən almasın deyən Adilə müəllimə xeyir-duadan sonra tövsiyə etdi ki, hər il bir görüş keçirilsin. Qaldı ki, xatirəyə heç yadımdan çıxmır. Beşinci sinfin Ədəbiyyat dərsliyində “Çapayev” şeri var idi. Həmin gün kəndə getmişdik, şeri əzbərləyə bilməmişdim. Bilirsiniz ki, mən əlaçı idim. Səhəri dərsə gəldim. Rəhmətlik Süvara müəllim 5-6 şagirddən şeiri soruşdu, heç kim bilmədi. Uşaqların hamısı bir ağızdan Adilədən soruşun dedi. Müəllim üzümə baxdı və məni anladı. Adilə bilir. Zəng vuruldu bu an dərsdən evə necə gəldimsə yemək yemədən həmin şeiri əzbərlədim. Hələ də nə o şeir, nə də müəllimimin humanist jesti yadımdan çıxır...
Şəkərov Zahid: Əziz sinif yoldaşlarım, nə yaxşı ki, görüşə bildik. Neçə vaxt idi ki, bu haqda düşünürdüm. Görəsən bizim sinfin uşaqları nə vaxt bir yerə yığışıb görüş təşkil edəcəklər? Sağ olsun Asif qardaşımız əlini bu ağır daşın altına qoydu və bu işin öhdəsindən gəldi. Deyirsiniz sinfimizdə ən yaxşı oxuyan Yucin, Adilələr və Maya idi. Ancaq biləsiniz ən yaxşı oxuyan Sahib ilə mən idim. Vinetkada da bir yerdəyik, burda da bir yerdə oturmuşuq.(zarafat)
Mehdiyeva Maya: Əziz sinif yoldaşlarım, bu gün bizim 64-65 yaşımız var. Bunun 47 ili həsrətdə keçib, yeddi ili körpəlik çağımızdır. Qayğısız, kədərsiz on il, orta məktəb illəri bizim yadaşmızdan heç vaxt silinmir. İnanın, mənə şagird yoldaşlarım tələbə yoldaşlarımdan daha doğmadır. Çünki körpəlikdən eyni yerin havasını udmuşuq, suyunu içmişik, çörəyini yemişik. Bu gün çox sevincliyəm nəhayət ki, sizinlə görüşdüm. Özümü Qafandaki kimi hiss etdim. Sinif yoldaşlarımızın əhatəsində olmaq başqa duyğu imiş. Bir də onu deyim ki, bu günkü tədbirimizin əziyyətini çəkən, bizim bu görüşü tarixləşdirən Şakir qardaşımıza öz minətdarlığımı bildirirəm.
Rafiq Məmmədov: Bu gün tarixi və sevincli bir gündür. 47 ilin həsrətinə son qoyuldu. Kaş 20-30 il əvvəl görüşərdik. Nə edək, qismət belə imiş. Əfsuslar olsun ki, sinfimizin medalisti Yucin qardaşım iştirak edə bilmədi. Sinfimiz yaxşı oxumaqla məktəbdə öncül yerlərdən birində idi. Adilə və Maya da qızıl medala namizəd idilər. Nədən qızıl medal almadılar bilmirəm. İnstitut yoldaşlarımla tez-tez görüşürəm. Ancaq sizlərlə görüşə bilmirdim. İndi o qədər sevincliyəm ki, danışa bilmirəm. Hamınızı gördüm. Bir də mənim ən böyük arzum Qafanımızda olmaq, belə bir görüşü, orada keçirməkdir. Bir də cızma-qara- “ Qafanım ” şeirimi sizlərə təqdim edirəm.
Bir tərəfin Xustub, biri Süsəndi,
A doğma Qafanım, doğma Qafanım.
Dağlarının başı dumandır, çəndi,
A doğma Qafanım, doğma Qafanım.

Varımız, yoxumuz göyə sovrulub,
Ürəyim həsrətdən yaman qovrulub,
Doğmaların ayrı düşüb, qovulub,
A doğma Qafanım, doğma Qafanım.

Yağılar əlində qalmısan indi,
Həsrətlə fikirə dalmısan indi,
Köksümə bir yara salmısan indi,
A doğma Qafanım, doğma Qafanım.

Neylədi düşmənlər sənə bilmirəm,
Sənsiz eynim açılmayır, gülmürəm,
Hələ yaşayıram, hələ ölmürəm,
Ay doğma Qafanım, doğma Qafanım.

Mənim yolum haqqın düzgün yoludur,
Rafiqəm ürəyim dərdlə doludur,
Nəslim, köküm ululardan uludur,
A doğma Qafanım, doğma Qafanım.

Siran Səmədova: Nə xoş halımıza ki, bir yerdəyik. Siz deyirsiniz 47 ilin həsrəti. Ancaq mən 54 ilin həsrətində idim. Axı mən 4-cü sinifdən sizdən ayrılmışam. Çox sağ olsun Asif qardaşımız, Şakir qardaşımız bu işin öhdəsindən layiqincə gəldilər, bizi bir araya topladılar. İnanın sevincimdən çox danışa bilmirəm. Həyəcandan dilim söz tutmur. Nə yaxşı ki, varsınız!
Muradova Adilə: Bu gün mən o qədər sevincliyəm ki, söz tapa bilmirəm. Məktəbdə də ancaq dərsə fikir verərdim. Əlaçı şagird idim. İnanın, bura gələndə hər on dəqiqədən bir saata baxırdım. Saat da getmir ki, getmir. Çox danışan deyildim. Məni müəllimlik öyrətdi, danışmağa.
Bilirsiniz ki, mən nənəmgildə qalırdım. Bir dəfə nənəm təqaüdünü alanda mənə 3 manat verdi ki, get özünə bantik al. Axı, həmişə saçımı hörüb yanıma atardı. Saçım heç vaxt açıq olmazdı. Mən də gedib Şölə müəlliməmə balaca bir “Krasnı Moskva” ətri aldım. Şölə müəllimə çox sevindi, mənim alnımdan öpdü. O gün-bu gün Şölə müəllimlə hər görüşəndə o günlər yadımıza düşür. Əfsuslar olsun ki, bir də o günlərə qayıda bilmirik. Vətəndən didərgin düşdük. Hər tərəfə yayıldıq. Uzun zamanlar bir-birimizlə əlaqəmiz olmadı. Şükürlər olsun bu günə.
Ulduz Hüseynova: Hər vaxtınız xeyir əziz sinif yoldaşlarım. Əziz bacı qardaşlarım, bu görüşümüz qoy daimi olsun. Sevincimin həddi – hüdudu yoxdur. O qədər sevincliyəm ki, bu gün qızların hamısını gördüm. Bir xatirə də mən deyim. Bir dəfə rəhmətlik Cümşüd müəllimin fizika kabinetində olduğunu bilmirdim. Sinifdə idim. Mahnı oxumağa başladım, bir də gördüm Cümşüd müəllim əl çalır. Utanıb tez çölə qaçdım. Heyif o günlərdən. Həsrət – həsrət geri boylanmaqdan başqa əlimizdən heç bir şey gəlmir. Mən arzu edirəm ki, bu görüşümüz axırıncı yox, axarıncı olsun.
İdris Camalov: Bir on-on beş gün olardı Asif mənə zəng etdi ki, qrup yaratmışıq. İstəyirsən səni də qrupa yazım. Dedim o nə sözdü?! Məmuniyyətlə. Çox sevincliyəm. Qənfilə, Zenfira ilə birinci sinifdən bir oxumuşuq. Hamınızı çox istəyirəm. Çox xarici dövlətlərdə olmuşam. Vətənimizdən gözəli yoxdur, millətimizdən gözəli yoxdur. Bizim adət ənənələrimizdən gözəli yoxdur. Şakir qardaş çox sağ ol ki, həm bizi tarixin yaddaşına köçürürsən, həm də musiqi ilə bizi əyləndirirsən. Sağ olun, var olun!
Quliyeva Zöhrə, Dadaşova Validə, Bağırova Sərfinaz, Mustafayev Çingiz, Bayramov Sahib, Quliyev Fərhad, Hətəmxanova Zenfira və Məmmədova Qənfilə də öz sevinclərini bölüşdülər.
Beləcə bir görüş də başa çatdı.

Qafan şəhər 4 nömrəli tam orta məktəbin 1978-ci il məzunlarının görüşünü qələmə aldı.
Xürrəm QAFANLI,
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin Üzvü Şair – publisist

Afaq MÜBARİZQIZI Yazır:

Necə deyim ki, 70 yaşın mübarək, Ata?

Səni neçə vəsf edim ki, qəlbimdəki sənsizliyi ovuda bilim? Necə sarılım sənə, necə qoxunu içimə çəkim, o ağ saçlarına necə sığal çəkim, necə öpüm o zəhmətkeş əllərindən? Sən axı mənim söykəndiyim ən böyük dağ idin, indi səni neçə vəsf edim ki, dağlar məndən inciməsin?! Sənin ətrin dünyanın ən ən gözəl güllərindən belə qiymətli idi. İndi onu necə izah edim ki, güllər məndən inciməsin?! Kölgən başımın üstündə bir çinar kimi idi. İndi hər addımımda o kölgəni axtarıram, Ata! Sənə o qədər ehtiyacım var ki, kaşki mənə həmdəm ola biləsən. Darixmağin izahı olsaydı, qəlbimdən süzülüb gələn sözlərin qarşısında qələmim aciz qalardı…
Tanınmış bir qiraətçinin dediyi sözlər eyni ilə sənin dediklərini xatırladır: elə otur dur ki, elə danış, elə addım at ki hər yerdə səni görürlər. Mən bütün insanların hamısını bir kənara qoyuram. Harda olsam elə bilirəm ki, məni sən görürsən. Ona görə də həmişə çalışıram ki, sənə layiq olum. Bir ömür sənin qızın olmanın qüruru ilə yaşayacam.
Dünya bir pəncərədir, hər gələn baxar gedər deyirlər. Əsas odur ki, bu dünyada elə yaşayasan ki, özündən sonra bir iz qoyub, xoş xatirələrlə anılasan. Həyatda attığın addımlar, dünyaya baxışın, insanlara verdiyin dəyər, qazandığın hörmət hər zaman qürur hissi ilə anılır. Sən sağlığında qazandığın hörməti, gedişinlə əbədiləşdirdin. Səndən sonra xatirələrə sığındıq, Ata! Ömür kitabımızın səhifələrini vərəqlədikcə xatirələrimiz daha da şirinləşir, həm də dilimizdən heç düşmür. Sənin bizə ərməğan etdiyin həyat yolunun cığırı ilə addımlamaq bizə elə qürur verir ki, sən bizim bu yoldakı ən böyük qəhrəmanımız oldun...
Atam Qasımov Mübariz 1 iyul 1955-ci ildə Qərbi Azərbaycanın Dərələyəz mahalının Qabaxlı kəndində doğulub, boya- başa çatmışdı. Yurd-yuvasının ermənilər tərəfindən işğal olunması atamı dərindən sarsmışdı. İllər keçsə də o qəlbindəki Vətən sızıltısını hər zaman hiss edirdi. Vətən həsrəti Atamın qəlbindəkiləri qələmə almaqla az da olsa həsrətini dindirirdi. O, sanki bununla təsəlli tapırdı. Ən böyük arzusu da bütün bu yazdıqlarını kitab halında nəşr etdirmək idi. Artıq buna yenicə baslamışdıq ki, zalım fələk onu əbədi olaraq bizdən aldı. Amma biz, yəni hayat yoldaşı və övladları olaraq onun bu arzusunu həyata keçirməyi özümüzə borc bildik. Qürur hissi ilə də o kitabı nəşr etdirdik.
Atamla olan söhbətlərimizi xatırlayıb bəzən gülümsəyirəm, bəzən də kövrəlirəm. Belə söhbətlərimizdən biri də atamın gördüyü yuxu idi. Atam yuxunu mənə danışa danışa, bu sözləri də qeyd etdi ki, yuxumu qələmə alıb dəftərimə də yazmışam, sən də oxu, düzəlişlər et, geniş şəkildə yaz hekayə formasına gətir, kitabımda onu da nəşr etdirək. Mən də böyük məmnuniyyətlə onun istəyini yerinə yetirdim.
Vətən həsrəti ilə başa vurduğu günlərdən biri idi. Yerinə uzanıb adəti üzrə kitab oxuyurdu. Kitabda təsvir olunan təbiət atamı bir anlıq xəyallara daldırdı və elə o xəyalların ağuşunda da yuxuya gedən atam yenə doğma kəndini, Qabaxlını görür. Atam danışırdı:
Vətənimdə idim. Doğma kəndim Qabaxlı necə də gözəl idi. Arpa çayının sol sahilində yerləşən kəndimi yuxumda görmək sanki mənə Cənnət qədər əziz idi. Bir xeyli gəzib dolaşdım doğma yurdumu. Kəndimiz füsunkar gözəlliklərlə əhatə olunmuşdu. Bütün kəndi öz ağuşuna almış qeyri adi gözəllik insanın ruhuna sakitlik verirdi. Sanki bu gözəlliyi rəssam işləmişdi. Bütün rəngləri bir araya gətirmək, belə bir ahəng yaratmaq doğrudan da valehedici idi. Necə ola bilərdi ki, bütün rənglərin əks olunduğu bu mənzərə bu qədər incəliklə işlənsin, rənglər bir-birinə inanılmaz dərəcədə uyğunlaşsın. Qəhvəyi dağların başındakı qara uzaqdan baxanda qeyri-adi bir görünüş əks etdirirdi. Yaxşı yadımdadır, bəzən dumanın, çənin içində heç bir dağ görünməzdi. Dəfələrlə gəldiyimiz yerlərdə anidən gözümüzə dəyən dağlar bizdə təəccüb doğururdu. Axı necə ola bilərdi ki, bir neçə dəfə bura gəldiyimiz halda biz o dağı görməmişik?! İki gün sonra isə həmin yerdə görünən çən, duman bütün suallarımıza cavab verirdi.
Kəndimizdə olmaq, yenidən o gözəllikləri görmək mənə mənəvi güc verirdi. Uzaqdan görünən başı qarlı dağlar, digər tərəfdə yenicə çiçək açmış ağaclar, dörd bir tərəfində tapdalamağa belə qıymadığım şeh düşmüş otlar, otların arasında göz oxşayan rəngli çiçəklər, ara sıra gözə dəyən yaz göbələkləri, qışdan sonra təbiətin oyanması ilə aşıb-daşan şəlalələr, bumbuz bulaqlar insana hər şeyi unutdururdu. Bütün bu gözəlliklərin arasında quşların cikkiltisi sanki təbiətin nəğməsi idi.
Geriyə döndüyümdə gördüyüm mənzərəyə heyran qalmamaq mümkün deyildi. Otların arasında bitən sayı -hesabı bilinməyən lalələr insanın gözünü oxşayırdı. Yaşıllıqlar içərisindəki alqırmızılar həqiqətən bir möcüzə idi. Yaşılla qırmızı bir arada bu qədərmi heyranedici ola bilərdi? İndi bu mənzərə qarşısında insan necə geri dönmək istəsin?
Yeni oyanan bu təbiətin o qədər incəlikləri vardı ki... Gül-çiçəklərin ətrafında pərvanə kimi dolaşan kəpənəklər təbiətə bir başqa gözəllik verirdi. Bütün bunlarla təbiət bir daha sübut edirdi ki, insan ruhu gözəlliklər görüncə, yaşamaq eşqi daha da artır...
Amma içimdə bir hüzün vardı. Vətəndə olsam da, bunun keçici olduğunu sanki hiss edirdim. Hər an düşmənlə qarşılaşa bilərəm deyə çox təlaşlanardım. Gözümü yumub bu təmiz havanı ciyərlərimə çəkdim. Heç vaxt heç yerdə görə bilməyəcəyim bir gözəlliklə qarşı qarşıya dayanmışdım. Artıq geri dönmək vaxtı idi. Ayaqlarim getsə də, ürəyim getmək istəmirdi. Çünki o balaca ürək bu yerlərdə öz iradə və böyüklüyünü tapmışdı. Çaylardan, dərələrdən keçə-keçə, bulaqların sərin suyundan içə-içə, ağacların kölgəsində dincələ -dincələ yoluma davam etdim. Bu çətin yollardan keçərkən sanki özümə vaxt qazandirirdim, bir az daha buralarda qalmaq üçün. Elə bu düşüncələrlə addımlayırdım ki, birdən kiminsə məni çağırdığını eşitdim. Sevinərək geri döndüm, lakin heç kimi görə bilmədim. Çox ümidlənmisdim məni tanıyan biri olar deyə. Təəssüf hissi keçirərək yoluma davam etdim. Yenə həmin səsi eşitdim. Mübariz, Mübariz. Geri döndüm, heç kimi görmədim. Bir neçə addım geri qayıtdım, ətrafıma nəzər saldım. Diqqətlə baxdığımda qayaların arasında bitən bir gözəl çiçək gördüm. Üstünə şeh düşmüş bu gül kimdənsə küsmüş kimi başını aşağı salmışdı. İstədim dərim, amma əlim çatmadı. Yoluma davam etmək istəyirdim ki, yenə həmin o səs. Dörd bir tərəfimə boylanıb heç kimi görmədiyimdə artıq heç şübhəm qalmadı ki, məni səsləyən o gül imiş. Sən demə qayaların arasındakı o zərif, kövrək, qərib gül məni səsləyirmiş. Hara gedirsən el oğlu, məni də özünlə apar deyirdi.
Mən çox kövrəldim. Ancaq getməli idim. O isə dayanmadan məni çağırır və yalvarırdı ki, məni yad əllərdə qoyub getmə, ay insafsız. Yanağımda hiss etdiyim istiliklə artıq göz yaşlarımın axtığını anladım. Bu an qəlbimdən bir sızıltı keçdi. Geri dönməyəcəyimi anlayan gül "mən sizi gözləyəcəyəm, siz gələnə qədər də solan deyiləm, qayıdın!" Gözümün yaşını silib, son dəfə həsrətlə baxdım kəndimizə. Qoynunda böyüdüyüm, dincəldiyim hər qarışısını əzbərlədiyim Vətənim indi yad əllərdə idi.
Gül dedi bülbül gülə, gül gülmədi getdi,
Gül bülbülə, bülbül gülə yar olmadı getdi.
Var gücümlə qışqırıb, ey təbiət gözəli gözlər oxşayan, qəlbləri titrədən gözəl gül. Biz mütləq geri dönəcəyik…
Sevinc və təlaş içində yuxudan oyandım. Bir xeyli gözlərimi tavana dikib baxdım. Və anladım ki, gördüklərim bir yuxu imiş. Elə o vaxt da bu sətirləri yazdım:
Çatdırın o gülə -gülzara məni,
İtirsən o yerdə gəz, ara məni.
Qürbətdə qoymayın məzara məni,
Vətən gündüzünə həsrət qalmışam.
Kaski bunlar bir yuxu olmazdı. Amma yaxşı ki, yuxu da olsa bu hissləri yaşayırdım. Vətən həsrəti ilə alışıb yanan atamın tez-tez yuxularında Vətənə getməsi az da olsa ona bir təsəlli idi.
Atamın dilindən: Çox istəyərdim ki, belə yuxularımın birində də atamı ziyarətə gedim. Vaxtsız itirdiyim atamı. Atam dünyadan köçəndə mənim cəmi 30, Atamın isə 54 yaşı vardı. Həyat necə də amansız idi. Atama ehtiyacım olduğu ən həssas vaxtlarımda, nəsihətlərinə, məsləhətlərinə gərək duyduğum bir vaxtda atasız qoydu məni. Bəzən düşünürəm ki, görəsən atam sağ olsaydı, bu Vətən ayrılığına necə dözərdi? O, da mənim kimi yuxularındanmı təsəlli tapardı? Amma deyəsən bircə atam vəfalı çıxdı. Ömürlük qaldı Vətəndə...
Oğul qayğısına vaxtı çatmadı,
Anam qocalanda əldən tutmadı.
Hamı köçdü, o Vətəni atmadı,
Vətənə keşikçi, qalıbdı Atam...

Zəfərimizin sürprizi

Bu səhər- noyabrın 8-də telefonumun ekranına hərbi geyimdə, sol sinəsində, ürəyinin başında Azərbaycan bayrağı həkk olunmuş bir uşaq şəkli gəldi. Düzü ürəyim atdandı. Bu mübarək gündə, bu mübarək şəkli mənə kim göndərdi?- deyib nömrəni çevirmək istəyirdim ki, uşaqlıq dostumun, sinif yoldaşım Seyidəlinin səsi gəldi. Məni Zəfər Günü münasibətilə təbrik edirdi. Sözün açığı xalqımız üçün bu müqəddəs gündə uşağın hərbi geyimi məni o qədər qürurlandırmışdı ki, təbrikin fərqində deyildim. Öyrənəndə ki, uşaq Lətifin qızıdır, mənə elə gəldi ki, dostumuz Seyidəlinin oğlu Lətifə toy elədiyimiz gün dünən idi. Sən demə bizə dünən kimi görünən gündən illər keçib, tay-tuşumuzun balası deyib telinə sığal çəkdiyimiz Lətifin özü ata olub. Qızı Zəhra Seyidəli isə artıq Xırdalan şəhər 11 nömrəli tam orta məktəbin 4-cü sinif şagirdidir.

Bəli, şəkildə gördüyümüz Zəhra bala atasına təkidlə hərbi geyim aldırıb ki, bu gün geyinib Azərbaycan Ordusunun qələbə paradına gedə. Babası Seyidəli isə bu qürurverici anların sevincini dostlarla paylaşmaq qərarına gəlib. Biz də bu ülvi paydan nəsibimizi aldıq. Sevindik ki, məmləkətimizdə vətənsevərlər böyüyür. Bu gün Zəhranın boyuna biçilən geyim sabah minlərlə Azərbaycan əsgərinin, birisi gün milyonlarla Bütöv Azərbaycan oğlunun boyuna biçiləcək. Bu gün Bakını titrədən ayaq səsləri bir gün Təbrizdən səda verəcək!
Seyidəli, əziz dostum, sən məni Bayram münasibəti ilə təbrik etdin, mən də səni belə vətənpərvər balanın babası olmağın münasibətilə təbrik edirəm. Zəhra balanın gözlərindən öpürəm!

Hörmətlə: Zəhraya sevgi, babasına sayğı ilə Tamxil ZİYƏDDİNOĞLU,
Hərbi Jurnalistlər Birliyinin sədri

"Xəzər nəğmələri"nin

Dəmir qonağı

Noyabrın 1-də Neftçala şəhər Mərkəzi Kitabxanasında "Xəzər nəğmələri" ədəbi birliyinin növbəti tədbiri keçirildi. Ədəbi tədbirdə AYB -nin üzvü,şair-publisist, Azərbaycan poeziyasında öz dəst-xətti ilə seçilən şair Təranə Dəmir qonağımız oldu. Birliyin üzvləri Böyükağa Məmmədov,
Əlovsət Əliyev, Müzəffər Məzahim,"Gündoğar" qəzetinin redaktoru Bədirə Niftəliyeva və başqaları Təranə Dəmirə uzun məsafəni qət edib görüşə gəldiyi üçün səmimi qəlbdən minnətdarlıqlarını bildirdilər.
Eyni zamanda Təranə xanım da bu dəvətin təsəbbüskarlarına ürəkdən təşəkkür etdi, tədbir boyu rəngarəng şeirlərini səsləndirdi və tədbir iştirakçılarına imzalı kitablarını bağışladı.Sonda xatirə şəkli çəkildi. Biz də öz növbəmizdə görüşün çox səmimi və rəngarəng keçməsində Neftçala rayon Mərkəzi kitabxanasının əməkdaşlarına dərin təşəkkürümüzü bildiririk. Eyni zamanda Təranə xanıma da yaradıcılığında uğurlar diləyirik.

Zabil Pərviz.
Şair,AYB -nin üzvü."Xəzər nəğmələri"ədəbi birliyinin sədri.

"Qərbi Azərbaycandan deportasiyanın tarixi və hüquqi aspektləri: Salyana köçürülmə (1948–1953)" - milli yaddaşın hüquqi sənədləşdirilməsi

Səməd Vəkilovun təqdim etdiyi “Qərbi Azərbaycandan deportasiyanın tarixi və hüquqi aspektləri: Salyana köçürülmə (1948–1953)” adlı elmi tədqiqat əsəri 1948–1953-cü illərdə Qərbi Azərbaycanda (indiki Ermənistan ərazisində) yaşayan azərbaycanlıların deportasiyasına, bu ağrılı hadisənin tarixi, hüquqi və insani nəticələrinin araşdırılmasına həsr edilmişdir. Kitabı bu mövzuda aparılan araşdırmalar sırasında fərqləndirən əsas cəhət həm arxiv sənədlərinə, həm də şahid ifadələrinə əsaslanması və deportasiyanın Salyan bölgəsinə məcburi köçürülən azərbaycanlı icmaları üzərində aparılmış tədqiqatla konkretləşdirilməsidir. Müəllif deportasiyanın tarixi köklərini və siyasi motivlərini araşdıraraq deportasiyanın SSRİ-nin və xüsusilə Stalin rejiminin Qafqazda apardığı etnik-siyasi siyasətin bir hissəsi olmasını qeyd edir və II dünya müharibəsindən sonra SSRİ-nin Türkiyəyə qarşı ərazi iddiaları (Qars, Ərdahan məsələsi) ilə paralel, Ermənistan rəhbərliyinin “xaricdəki ermənilərin repatriasiyası” üçün torpaq və yaşayış yeri axtarmasının buna rəvac verməsini faktlarla sübuta yetirir. SSRİ Nazirlər Sovetinin 23 dekabr 1947-ci il qərarı ilə Ermənistan SSR-dən 100 min azərbaycanlının köçürülməsi qərarı rəsmi sənədlərdə “könüllü köçürülmə” kimi təqdim edilsə də, müəllif arxiv materiallarına əsasən sübut edir ki, bu, zorakı deportasiya idi:"Məktubun nə imzası, nə də tarixi var idi. Bu isə göstərirdi ki, guya ‘Bağırovun Stalinə məktubu’ könüllülük pərdəsi altında saxta hazırlanmış sənəd idi" .
1948–1953-cü illərdə deportasiya dalğalarla həyata keçirilmiş, Ermənistanın 24 rayonundan 200-dən çox kənd boşaldılmış, köçürülənlərin əksəriyyəti Salyan, Sabirabad, Saatlı, İmişli, Zərdab, Kürdəmir, Göyçay kimi Kür-Araz ovalığındakı rayonlara yerləşdirilmişdi.
Kitabda deportasiyanın mədəni genosid tərəfləri də göstərilir, Azərbaycan məktəblərinin, qəzetlərinin və teatrlarının bir-bir bağlanması, İrəvanda Azərbaycan dilində fəaliyyət göstərən Pedaqoji İnstitutun fakültələrinin ləğv edilərək Azərbaycana köçürülməsini
müəllif Azərbaycanlıların Ermənistandakı varlığını tamamilə silmək üçün sistemli siyasətin tərkib hissəsi olduğunu xüsusi qeyd edir.
Səməd Vəkilovun təqdim etdiyi araşdırmanın əsas bölümü Salyan rayonuna deportasiya olunan ailələrin bioqrafik məlumatları, şəxsi xatirələri və yaşayış şəraiti geniş təsvirinə həsr olunub. Müəllif “Qarabağlı”, “Yeni Uluxanlı”, “Qaraçala”, “Xalaç” kimi kəndlərdə məskunlaşmış icmaların xatirələri, bugünkü yaşamı fonunda deportasiyanın nəticələrini insan taleyi fonunda işıqlandırır.

Qərbi Azərbaycandan deportasiyaya dair yazılmış ən sistemli tədqiqatlardan biri olan kitabın müəllifi olaraq
Səməd Vəkilov Qərbi Azərbaycandan deportasiyanı – sadəcə miqrasiya deyil, planlı etnik təmizləmə aktı kimi qiymətləndirir.
Qərbi Azərbaycandan deportasiyanın tarixi və hüquqi aspektləri: Salyana köçürülmə (1948–1953)” kitabı SSRİ-nin totalitar siyasətinin Azərbaycan xalqına vurduğu zərbəni sənədlərlə sübut edən, Ermənistanın azərbaycanlılardan etnik təmizlənməsini açıq göstərən bir araşdırma olaraq həm tarixi faktlara, həm hüquqi sənədlərə, həm də insan talelərinə söykəndiyi üçün həm elmi, həm də emosional dəyərə malikdir.

Elnarə Qaragözova,
Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
AMEA Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun aparıcı elmi işçisi

Xırdalanda “Qərbi Azərbaycan həqiqətləri”

mövzusunda bilik yarışı keçirilib

Xırdalan şəhərində yerləşən Heydər Əliyev Mərkəzində “Konstitusiya və Suverenlik İli” çərçivəsində Qərbi Azərbaycan İcmasının Abşeron bölməsinin təşəbbüsü, Abşeron Rayon İcra Hakimiyyətinin təşkilati dəstəyi ilə rayonun ümumtəhsil məktəbləri arasında Qərbi Azərbaycan həqiqətləri mövzusunda bilik yarışı keçirilib.

Tədbir Azərbaycanın Dövlət Himninin səsləndirilməsi və Ulu Öndər Heydər Əliyevin, eləcə də Vətən uğrunda canından keçmiş şəhidlərin əziz xatirəsinin bir dəqiqəlik sükutla yad edilməsi ilə başlanıb.
Tədbirdə çıxış edən Abşeron Rayon İcra Hakimiyyəti başçısının müavini, İctimai-siyasi və humanitar məsələlər şöbəsinin müdiri Gülnar Rəhimova bildirib ki, regionlarda gənclərlə keçirilən bu kimi maarifləndirici tədbirlər Qərbi Azərbaycanla bağlı tarixi faktların gənc nəslə çatdırılması baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
Qərbi Azərbaycana Qayıdış Konsepsiyasından danışan G.Rəhimova Ulu Öndər Heydər Əliyevin Qərbi Azərbaycana qayıdış məsələsinə xüsusi önəm verdiyini vurğulayaraq qeyd edib ki, bu gün Ulu Öndərin siyasi kursunu uğurla və qətiyyətlə davam etdirən Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə ölkəmiz möhtəşəm Zəfər qazanaraq öz suverenliyini və ərazi bütövlüyünü tam bərpa edib. Onun sözlərinə görə, üçrəngli dövlət bayrağımız artıq əzəli və əbədi torpaqlarımızda, işğaldan azad olunan ərazilərdə qürurla dalğalanır, Qarabağ sürətlə bərpa olunur, soydaşlarımız doğma ata-baba yurdlarına qayıdırlar.
Qərbi Azərbaycan İcmasının Abşeron rayon nümayəndəliyinin sədri Bilman Vəliyev çıxışında bildirib ki, İcma tərəfindən yüz minlərlə Qərbi azərbaycanlının hüquqlarının bərpası və onların doğma torpaqlarına – ata-baba yurdlarına qayıdışının təmin edilməsi istiqamətində genişmiqyaslı fəaliyyət həyata keçirilir. O vurğulayıb ki, bu məqsədyönlü və əzmkar fəaliyyət nəticəsində Qərbi azərbaycanlıların haqlı mübarizəsi bu gün təkcə dünya azərbaycanlıları deyil, həm də bir çox xarici ölkələrin vətəndaşları tərəfindən dəstəklənir.

Tədbirdə həmçinin Qərbi Azərbaycan İcmasının Abşeron rayon nümayəndəliyinin gənclərlə iş üzrə məsul şəxsi Heydər Vəliyev və Uşaq Səfirlər Məclisinin Abşeron rayonu üzrə nümayəndəsi Ayxan Abbaszadə çıxış ediblər. Onlar Azərbaycanın tarixi və Qərbi Azərbaycan İcmasının fəaliyyəti barədə gənclərə ətraflı məlumat verərək, tariximizin qorunmasında və nəsildən-nəslə ötürülməsində gənclərin rolunun xüsusi əhəmiyyət daşıdığını vurğulayıblar.
Bilik yarışında Abşeron rayonunun müxtəlif ümumtəhsil məktəblərini təmsil edən şagirdlər Qərbi Azərbaycanın tarixi, mədəni irsi və ədalətli qayıdış ideyası barədə biliklərini nümayiş etdiriblər. Yarışın qalibləri təşkilatçılar tərəfindən sertifikat və hədiyyələrlə mükafatlandırılıblar.

“MAHİRƏ NAĞIQIZI – 65”

MONOQRAFİYA NƏŞR OLUNUB

“Yazarlar” jurnalının baş redaktoru şair, publisist Zaur Ustacın Prezident təqaüdçüsü, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi, Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin beynəlxalq əlaqələr üzrə prorektoru, Qərbi Azərbaycan İcması İdarə Heyətinin üzvü, filologiya elmləri doktoru, professor, eyni zamanda tanınmış şair Mahirə Nağıqızının (Hüseynova) anadan olmasının 65 illik yubileyi münasibətilə “Mahırə Nağıqızı - 65” (monoqrafiya) adlı yeni kitabı işıq üzü görüb.
Butov.az xəbər verir ki, kitab nəfis tərtibatla Mahirə Nağıqızının yubiley tədbirləri çərçivəsində nəşr olunaraq geniş oxucu kütləsinə təqdim edilib.
“Yazarlar” jurnalının həyata keçirdiyi “Mahirə Nağıqızı - 65” layihəsinin uğurlu nəticəsi kimi ərsəyə gələn kitabın məsləhətçisi tanınmış ədəbiyyatşünas – tənqidçi Qurban Bayramov, redaktoru Hacıxanım Aida, naşiri isə Tuncay Şəhrilidir.
Birincisi “Giriş”, sonuncusu “Yekun” olmaqla 6 fəsildən ibarət olan kitabda Zaur Ustacın Mahirə Nağıqızının bayatıları, şeirləri, hekayələri və məqalələri haqqında yazdığı şərh və təbliğat xarakterli monoqrafik məqalələri toplanmışdır. Monoqrafiya şəklində tərtib olunmuş kitabda toplanmış məqalələr Mahirə Nağıqızının yaradıcılıq prinsiplərini, estetik görüşlərini, bədii dillə ifadə etdiyi aksioloji dəyərlər sistemini təbliğ və təhlil etmək nöqteyi-nəzərindən böyük əhəmiyyət kəsb edir. Kitab həm mütəxəsislər, həm də geniş oxucu kütləsi üçün nəzərdə tutulmuşdur.
Monoqrafiya ölkənin əsas kitabxanalarının kitab fondlarına hədiyyə olunmaqla yanaşı, müxtəlif sabit internet platformalar üzərindən elektron kitab formatında da pulsuz olaraq yayımlanır.

“Taleyim – yol yoldaşım”

Paşa Babakərlinin eyni adlı kitabı haqqında düşüncələr

Paşa Babakərlinin (Əmircanov) oxuculara təqdim etdiyi üçüncü şeir və poemalar toplusu – “Taleyim – yol yoldaşım” kitabında müəllifin son illərdə qələmə aldığı ictimai motivli, Qarabağ ağrısı və Qələbə sevinci ilə süslənən lirik şeirləri toplanıb. Nəşrə şairin “Daş türklər” və “Xocalıdan qaçan körpə” adlı iki poeması da əlavə olunub.
Müəllifin Qarabağ uğrunda mübarizə ruhlu şeirlərində canlı həyat hadisələri özünü qabarıq büruzə verir, torpaqlarımızın işğalı dövrünün ağrı-acıları, düşmənin qəsbkarlığına son qoymaq üçün aparılan savaşda ordumuzun şücaəti, bunun nəticəsində tarixi Zəfərinin qazanılması kimi məqamlar diqqət çəkir.
2020-ci il noyabrın 8-də Şuşa şəhərinin işğaldan azad olunması münasibətilə yazdığı “Şuşam, xoş gördük səni!”, 2023-cü ildə Xankəndinin yağılardan təmizlənməsinə həsr etdiyi “Xankəndi, əzizim, gözlərin aydın” şeirlərində sevinc, ağrı, həsrət duyğuları dilə gətirilir. Hər iki mətndə həm fərdi – “Mənim də sevincim böyükdür bu gün, Bayrağım ucalır zirvələrində. İndi rahat nəfəs dərdiyin üçün, Dualar edirəm Tanrıma gündə”, həm də xalq, cəmiyyət (Biz səni geri aldıq, Xəyanətin əlindən. Qurtardıq bu milləti, Xəcalətin əlindən. ) səviyyəsində ricətlər var. Ruhun, tarixi yaddaşın silahdan üstün tutulması – “Biz səni silahla yox, Ruhumuzla qazandıq. Həsrətimiz, yanğımız, Duyğumuzla qazandıq” düşüncəsi isə publisistik-milli ruhu yüksəldir, maddi güclə bərabər, mənəvi-tarixi zehnin itməməsinin, qorunmasının da önəmli olduğunu bildirir.
Bu oqat Paşanın bütün tarixi torpaqlarımızın – Qarabağın yağı tapdağından xilas olunmasına həsr olunan digər şeirlərində də yaşanır. “Sən yaşa, torpaq”da olduğu kimi:
“...Yandırıb əsrlərlə
Ruhumda alovlanan öcümü,
Axır ki, düşmənə göstərdim gücümü.
Alıb silahımı
Hücumdam-hücuma vardım.
Qarabağda, Zəngəzurda
Düşmənin başında
Tufan qopardım.
Şuşanın sıldırım qayalarını
Qanımla suvardım...”.
Müəllifin Vətən savaşı mövzusundakı poetik mətnləri sevinc və bayram duyğuları ilə başlayır və bu düşüncələrin davamı olaraq 30 illik itkilər, məğlubiyyətlər və uzun bir dövrün yurd həsrətinin ağır yükü, eləcə də dini-mənəvi sorğuları diqqət çəkir. Bu, səciyyəvidir – sevinc üzərində ağrının da kölgəsi var. Belə məqamlar oxucuda həm qürur, həm hüzn doğurur, həm də ötənləri bir daha göz önündə canlandırır – milli identiklik, tarixinin əzabları və qəhrəmanlıq dəyərləri təkrar-təkrar önə çəkilir.
Paşanın Qarabağın işğal dövrü və Zəfər şeirləri daha çox duyğuların səmimi ifadəsi, şəhid məzarlıqlarında yaddaşı oyadan, təzələyən “Tanrı yazır taleyi, qisməti göylər seçir” kimi düşüncələrlə diqqət çəkir. Bu poetik mətnlər qələbənin sevincini, 30 illik həsrətin yarasını və şəhidlərin müqəddəs yaddaşını eyni çərçivədə birləşdirir. Dil və üslub baxımından xalqın səsini daşıyır, bədii məqamları güclü olduğundan oxucuda həm qürur, həm də düşüncə yaradır. Əgər bu gün ədəbiyyatda əsas məqsəd belə demək mümkünsə, sənədli-publisistik, geniş oxucu auditoriyasına ünvanlanan milli şeir yaratmaqdırsa, müəllif yaradıcılığında bunu gerçəkləşdirir. Bu baxımdam, fikrimcə, Qarabağ şeirləri, ilk növbədə, həm tarixi bir sənəd, həm də milli duyğunun uğurlu poetik ifadəsidir.
İşğal dövründə qələmə aldığı “Ulu Tanrı, bu torpağı neyləyək?” şeirində isə təkrarlanan müraciət həm sükutlu fəryad, həm də universal sorğu təsiri bağışlayır. Burada, eyni zamanda, içdən, qəlbdən gələn bir acılıq, qəzəb hiss olunur. Verilən sual, eyni zamanda, hüzn doğurur, işğala məruz qalan torpağın taleyi barədə etik-mənəvi narahatlıq ifadə edir və bu fonda müqəddəs torpağa münasibət dini-mənəvi müstəvidə diqqətə çatdırılır:
...Məkr, hiylə günümüzün içində,
Dinç qoymurlar küməmizin içində.
Gizlədəkmi sinəmizin içində,
Ulu tanrı, bu torpağı neyləyək?

...Neçə vaxtdı, qovğa gedir başında,
Qırğın gedir, dava gedir başında.
Qurdalasan, dünya gedir başında,
Qara günlü Qarabağı neyləyək?
Ulu tanrı, bu torpağı neyləyək?
***
Paşa Qarabağ mövzusu yaradıcılığında şəhid qəhrəmanlığı və ölümün müqəddəs məkanı olan şəhid xiyabanları haqqında düşüncələrini də oxucuya çatdırmağı unutmur. “Bütün yollar bitəcək şəhid məzarlığında” şeirində deyir:
Qoruyur bu torpağı quruca nəfəsiylə
Sönsə də işıqları, qurusa da qanları.
Qoy bizi döyüşlərə səsləsin var səsiylə
Yollarımız üstdəki şəhid xiyabanları”.
Bu bənddə vurğulanan “Yollarımız üstədəki şəhid xiyabanları” misrasında məkan və yaddaş qovuşur, birləşir, sanki bütün yollar şəhid məzarlıqlarında sonlanır, bu da torpağın azad olunmasının nə qədər qurban tələb etdiyini xatırladır.
Tanrı yazır taleyi, qisməti göylər seçir,
Əvvəli var, sonu var həyatın, varlığın da.
Şəhidlərin yanında özünüzə yer seçin,
Bütün yollar bitəcək şəhid məzarlığında.
***
Paşanın “Anamdam muğayat ol, torpaq” poetik elegiyasında ana sevgisi, ana itkisi – torpağa qovuşma acısı dərin bir yanğı ilə ifadə olunur. Bu poetik mətndə “torpaq” sadəcə fiziki məkan olmaqla bərabər, eyni zamanda, ana obrazının davamı kimi təqdim edilir. Ana və torpaq bir-birinə qovuşur, bir-birinin aynasına çevrilir. Son bənddə bu fikir açıq səslənir:
...Bu deyilmi ömür – yalan.
Kimdi gedən, kimdi qalan?!
Sən anasan, anam – balan,
Anamdan muğayat ol, torpaq.
Bu deyimlə müəllif oxucuya ananın doğulduğu torpağa qayıtdığı, həyat dairəsinin tamamlandığı qənaətini xatırladır. Torpaq isə bu andan həm qəbirə, həm də ANA bətninə çevrilir. Ana sağlığında mərhəmət, qayğı, sevgi, fədakarlıq rəmzi olur, dünyayla vidalaşandan sonra isə bu sevgini qorumaq və yaşatmaq missiyası torpağın – müqəddəs ANAnın öhdəsinə verilir.
Şeirdə məzar daşına keçiciliyin və qalıcılığın birləşdiyi nöqtə, övlad üçün ağrı və müqəddəs nişanə anlamı ilə yanaşılır. “Muğayat ol” ifadəsi isə şeirin həm dua, həm yalvarış, həm də etimad ifadəsinə çevrilir. Eyni zamanda, hər bəndin “Anamdam muğayat ol, torpaq” müraciəti ilə tamamlanması şairin, sanki, torpaqla dərdləşməsi, ondan söylənilən yalvarışın gerçəkləşməsi istəyi həm poetik dua, həm də monoloq təsiri bağışlayır.
***
Vətən haqqında yazılan saysız-hesabsız şeirlərdə çox vaxt bayağı, qondarma fikirlərə, basmaqəlib epitetlərə, sözün şitini çıxaran bər-bəzəkli qafiyələrə geniş yer verilib. Paşanın “Vətən”i isə fikrimcə, yurd, od-ocaq haqqında səslənən hansısa bir bayatı üstündə köklənib. O, bu dörd bəndlik şeiri ilə kövrək düşüncələrini ardıcıllıqla oxucuya çatıra bilib. Sonda da qəlbi Vətən sevgisi ilə döyünən, bu torpağa, bu yurda göz dikən yağıdan qisas almaq istəyilə apardığı savaşdan qalıb ayrılan neçə-neçə igidimizin surətini xəyalımızda, gözlərimiz önündə canlandırıb:
...Yağı deyibən saldırar,
Başımı göyə qaldırar.
Mənə cəbhələr yardırar,
Sərkərdəm, paşamdı Vətən.
Paşanın bu və digər şeirlərində də Vətən təkcə bir coğrafiya, bir torpaq parçası olmaqla bərabər, həm də insanın varlığının mənası, hər birimizin qanında, yaddaşında, nəfəsində yaşayan, insanın doğulduğu yerdən çox, onun ruhunu formalaşdıran, taleyinə yön verən bir müqəddəs varlıq kimi dəyərləndirilir. Müəllif bu torpaq, bu Vətən uğrunda minlərlə oğulun cəbhəyə yola düşərək analardan, körpələrdən, sevdiklərindən ayrıldığını, gedərkən həm uğur diləyi, həm də bir vidalaşma nişanəsi kimi arxalarından su səpildiyini, hər biri hər addımı ilə bir qəhrəmanlıq tarixi yazdığını bildirir. Bu qələbə ilə, bu uğurla torpağın düşməndən azad edildiyini, sınmış dağların yenidən dikəldiyini, o dağların zirvəsində bu gün o igidlərin ruhunun dolandığını, bayrağımızın dalğalandığını söyləyir. Müəllif “Oğullar şəhid olsalar da, ölüm onların sonu olmadı. Onlar mərdliyin, şərəfin, Vətən qeyrətinin simvoluna çevrildilər” deyir və fikrini belə yekunlaşdırır:
Oğullar anaların
Gözündə yaşa döndü.
Oğullar heykəl oldu,
Oğullar daşa döndü.

Oğullar aydın səma,
İşıqlı gün oldular.
Gedib torpaq oldular,
Gedib Vətən oldular!
***
“Xocalıdan qaçan körpə” poeması 1992-ci il fevralın 25-dən 26-na keçən gecə ermənilərin adı çəkilən şəhərdə törətdikləri dəhşətli qırğından gedir. Şair qətliam vaxtı bir ananın yaşadığı əzabın, zillətin təkcə fərdi bir faciə olmadığını, həm də bir xalqın çəkdiyi ağrı-acının, məğrur səssizliyin və möcüzəli dirənişinin ifadəsi kimi xatırladır.
...O gecə qarla örtülmüş yollarda ölüm və həyatın sərhədi bir körpənin nəfəsində cızılırdı. Ananın qucağındakı südəmər balası ağlayır, düşmənin isə bu səsi eşidib ona yaxınlaşacağını düşünən qadın təlaş keçirir, qorxudan tir-tir əsirdi. Başqa sözlə, o, bir tərəfdən övladını itirməkdən qorxur, digər tərəfdən körpəsinin səsi ilə yağının izinə düşməsindən ehtiyat edirdi. Və bu zaman ana faciənin ən ağrılı, amansız qərarını verir – körpəsini boğur, amma onu atmır...
Bu səhnə bir faciə təsviri olmaqla bərabər, həm də insanın mənəvi gücünün, analıq hissinin və Tanrı möcüzəsinin bədii təcəssümüdür. Ana öz varlığını, həyatını, hətta vicdanını belə övladı naminə qurban verir, lakin onu heç zaman tərk etmir. Körpəsini sinəsinə sıxaraq, şaxtalı yollarda ölümün pəncəsindən çıxmağa çalışır.
Şair poemada körpəyə xitabən dediyi “Sən susmuşdun, ananın da gözlərində donmuşdu yaş. Qaçanlar da sürünürdü yavaş-yavaş...” sözlərdə həyatın dayanması, zamanın donması, ümidsizliyin sərhədində olan bir qadının daxili narahatlığı duyulur. Lakin növbəti misralarda gözlənilməz bir dəyişiklik baş verir – dünyanın haqsızlığından, yaşanan ölüm-itimdən xəbərsiz südəmər birdən qəfil gözlərini açır. Bu, yalnız bir bədii hadisə deyil, ilahinin insanla danışdığı bir andır. Tanrı, sanki, həm də Xocalı qətliamı gecəsində insanlığa, ədalətə və gələcəyə bir ümid göndərir və şairin sualları da bu möcüzənin mahiyyətini açır:
“Ölmüş körpə dirildimi?!
Bu günahsız zavallıya göydən möhlət verildimi?!”
Bu cavabsız suallar bəşəri ədalət müstəvisində Xocalı həqiqətlərini inkar edənlərə yönələn mənəvi ittiham kimi səslənir. Poemada körpənin dirilməsinə, sadəcə, fiziki bir hadisə kimi yanaşılmır, bu, həm də Azərbaycan xalqının dirçəlişinin, torpaqla birlikdə ruhun da yenidən doğulmasının poetik ifadəsi tək yanaşılır.
Bu əsər Xocalı soyqırımının təsadüfi bir epizodu deyil. Onun məğzində mənəvi davamlılıq və tarixi yaddaşın diriliyi dayanır. 1992-ci ilin fevralında baş verən Xocalı qətliamı, təkcə qətlə yetirilmiş insanların sayı ilə deyil, insanlığa qarşı törədilən amansızlıqla tarixin yaddaşında yaşayır, eyni zamanda, bu faciədən ümid, mərdlik və Tanrıya sığınma duyğusu doğur.
Körpənin dirilməsi Xocalının, eləcə də Azərbaycanın yenidən doğulması demək idi. Ana öz övladını qurtardığı kimi, xalq da öz taleyini, öz azadlığını – Qarabağı işğaldan qurtardı, yenidən həyata qaytardı. O körpənin nəfəsi sonradan Azərbaycanı daha da gücləndirdi, qüdrətləndirdi. O körpənin taleyi Azərbaycan xalqının yenilməzliyinin, ana müqəddəsliyinin və Tanrının ədalətinə əbədi inamın simvoluna, həm faciə, həm diriliş, həm də ədalət rəmzinə çevrildi.

Şairin poemada uca Yaradana xitabən dediyi “Şükür sənə, ulu Tanrı, sən böyüksən, sən adilsən” sözləri yalnız dini bir müraciət deyil, o, ədalətin gec-tez yerini tapacağına olan sarsılmaz inamın təcəssümüdür. Burada Tanrı həm həyat verən, həm də haqqı bərpa edən qüvvə kimi təqdim olunur.
“İstəyəndə öldürürsən,
İstəyəndə dirildirsən” –
misraları həyat və ölümün, itki və qurtuluşun, qisas və ədalətin ilahi dövranını göstərir. Xocalı kimi bir faciədən sonra belə ümidin, belə inamın qalması xalqın mənəvi gücünü nümayiş etdirir. Şeirin son bəndlərində isə şair zaman keçidini ustalıqla qurur:
“İndi gəncdi o körpələr,
Hər gün qisas hayqırırlar,
Qisas! Qisas!”
Bu, sadəcə intiqam istəyi deyil, həm də ədalətin bərpasına çağırışdır. O körpələr böyüyüb və indi tarix qarşısında həqiqətin səsini ucaldırlar. Onlar artıq silahla deyil, biliklə, milli ruhla, beynəlxalq tribunalarda ədalət mübarizəsi aparırlar.
Nəhayət, bu poetik hekayə Xocalı faciəsinin unudulmaması üçün yaradılan mənəvi bir abidədir. Əsər oxucunu ağrının içindən ümidə aparır, ölümün içindən həyatın doğulduğunu ifadə edir.
***
Müəllif mükəmməl bir məcaz sistemindən – bədii təsvir vasitələrindən yararlanmaqla şeir və poemalarının daha maraqla oxunmasını və yadda qalmasını şərtləndirir. Epitetlər, təşbehlər, metaforalar, metonimiyalar, simvollar və s. İlə bütövlükdə zəngin bədii təsvir vasitələri sistemini nəzərə çarpdırır. “Qəlbimi, ruhumu əlimdən aldın”, “Bayrağım ucalır zirvələrində” kimi misralar həm emosional, həm də vizual təsir yaradır. “Ulu Tanrı, bu torpağı neyləyək?” sualı ilə təkrarlanan müraciət həm sükutlu fəryad, həm də insanlığa sorğu kimi maraq kəsb edir. Şuşaya salam (qələbə), Xankəndiyə qovuşma (həsrət və qayıdış), “Ulu Tanrı, bu torpağı neyləyək?” (ağrı və itki), “Yollarımız üstədəki şəhid xiyabanları” (ruhani yaralanma və qəhrəmanlıq) diqqət çəkib. Şeirlərdəki səmimilik və dini müraciətlərə yönəlik akkordlar isə oxucu ilə birbaşa emosional əlaqə yaradır.

Vaqif BAYRAMOV,

Əməkdar jurnalist

"Çeşmə"də çağlayan şeirlər…

Oktyabr ayının 26-da "Çeşmə" Ədəbi Məclisinin növbəti yığıncağı Dədə Ələsgərin adını daşıyan bir yerdə, onun ruhu gəzən məkanda keçirildi. Tədbiri giriş sözü ilə "Çeşmə" Ədəbi Məclisinin sədri, Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, tanınmış şair- qəzəlxan Lilpar Cəmşidqızı açdı. O, tədbirdə iştirak edən qonaqları salamladıqdan sonra əlavə elədi ki, bu il Azərbaycanın bütövlüyü uğrunda canından keçən 44 günlük Vətən müharibəsi şəhidlərinin beş ili tamam oldu.

Tədbirin iştirakçıları bir dəqiqəlik sükutla Vətən müharibəsi şəhidlərini yad elədi. Sonra, ilk olaraq sözü Azərbaycan Yazıçılar Birliyininin üzvü, iki "Divan" müəllifi, ustad şairə Gülarə Munisə verdi. Gülarə Munis, məclisə xeyir-duasını verdikdən sonra, belə məclislərin gənc şairlərin inkişafında xüsusi əhəmiyyət daşıyacağından danışdı və qəzəllərindən bir neçəsini səsləndirdi.

Pirşağıdan gələn, tanınmış şair-qəzəlxan, Prezident təqaüdçüsü Əşrəf Pirşağılaya söz verildi. Ustad şair, ədəbi məclisin əruzun və gənclərin inkişafında, formalaşmasında çox böyük əhəmiyyət daşıyacağını qeyd edib, məclis rəhbərinə gələcək işlərində uğurlar arzuladı, tədbirə dəvət olunduğu üçün təşəkkürünü bildirdi və axırda qəzəllərindən bir neçəsini səsləndirdi.
"Bütöv Azərbaycan" qəzetinin baş redaktoru Tamxil Ziyəddinoğlu məclisə xeyir-duasını verəndən sonra, iştirakçılara uğurlar arzuladı və ayda bir dəfə keçirilən məclisin bütün iştirakçılarının şeirlərini öz qəzetində dərc edəyəcini, elə bu gündən “Çeşmə” adında xüsusi səhifə açacağını bildirdi. Məclisə ilk dəfə gələn, İlhamə Müslümova və Namiq Müslümov Türkiyə və Azərbaycan şairlərinin birgə yazdığı, 63 şəhidə həsr olunmuş "1 Şəhid, 1 Hekayə, 1 Şeir” adlı kitabın 4-cü cildinin araya-ərsəyə gəlməsindən danışdılar və öz şeirlərindən bir neçəsini səsləndirdilər.

Sonra növbə ilə digər şairlərə söz verildi və onlar da növbə ilə hər biri öz şeirlərini səsləndirdi. Məclisdə iştirak edən şairlərdən həkim-şair Səadət Salmanqızı, Gülnarə Zeynalova, Ziyafət Tovuzlu, Hatəm Əsgərov şeirlərindən səsləndirdilər. Şairlərin səsləndirdikləri şeirlərdən sonra böyük həvəslə başlayan ədəbi məclis uğurla başa çatdırıldı. Sonda "Çeşmə" Ədəbi Məclisinin sədri Lilpar Cəmşidqızı məclisin keçirilməsində göstərdiyi qayğı və dəstəyə görə “Şahənşah” restoranının rəhbəri Rəşid Süleymanova və “Dədə Ələsgər Ocağı” İctimai Birliyinin sədri Xətai Ələsgərliyə öz adından minnətdarlığını, iştirakçılar adından təşəkkürünü bildirdi.

Növbəti görüşü keçirmək ümidi ilə məclis iştirakçıları görüş yerindən ayrıldılar.

YURD HƏSRƏTLİ

ƏBDÜL MƏMMƏDOV

Bu gün haqqında söhbət açacağımız Əbdül Məmmədov uzun illər dostluq etdiyim bir ailənin, ocağın ağsaqqalı idi. Qəlbindəki xeyir niyyəti nur çöhrəsinə sirayət etmişdi. Təsadüfi deyil ki, Qərbi Azərbaycanın kameral təsvirlərində xəbər uşağı, xeyir xəbər kimi adlarla qeyd olunublar. Kimdir Əbdül Məmmədov?

Məmmədov Əbdül Yusif oğlu 15 aprel 1941-ci ildə Qərbi Azərbaycanın Vedibasar mahalının Şidli kəndində anadan olub. O, taleyin hökmü ilə bir neçə dəfə köçkünlük həyatı yaşamışdır. Əbdül Məmmədov birinci dəfə ailəsi ilə birlikdə Vedibasar mahalının Şidli kəndindən 1948-ci ildə Ağdaş rayonunun Qoşaqovaq kəndinə deportasiya edilib. Türk düşməni İ.Stalinin ölümnündən sonra 1956-cı ildə yenidən ata-baba yurdu Şidli kəndinə qayıdıb. İkinci dəfə sonuncu etnik təmizləmə zamnı 7 dekabr 1988-ci ildə həyat yoldaşı və 4 övladı ilə birlikdə Naxçıvan Muxtar Respublikasının Babək rayonunun Çalxanqala kəndinə yaşayan erməni ilə evi dəyişərək oraya köçüblər. Bir müddət orda qaldıqdan sonra Şidli kəndinin sakinlərinin böyük əksəriyyətinin Bakı şəhərinə köçməsi səbəbi ilə o da ailə üzvləri ilə birlikdə Bakı şəhərinə köçüb. Üçüncü dəfə 15 may 1991-ci il tarixində Xocavənd rayonun ermənilərdən azad edilməsini və oranın iqliminin Qərbi Azərbaycanın iqliminə oxşar olmasını nəzərə alaraq Xocavəndin Dollanlar kəndində köçmüşdür. Həmin kəndlərdə Ermənistandan deportasiya məruz qalmış azərbaycanlılar məskunlaşdırılmışdır. 02 oktyabr 1992-ci ildə Dolanlar kəndi yenidən ermənilər tərəfindən işğal edildikdən sonra Əbdül Məmmədov Bakıya qayıtmaq məcburiyyətində qalmışıdr.
Mərhum Ə.Məmmədov böyük dövlət adamı Heydər Əliyevin SSRİ rəhbərliyində olmasını özləri üçün güvənc yeri hesab edirdilər. 1987-ci ilin oktyabrında Heydər Əliyevin istefaya məcbur edilməsi xəbəri ermənilər sevincinə azərbaycanlıların isə kədərinə səbəb oldu. Ə.Məmmədov həmin günləri belə xatırlayırdı: “İrəvan şəhərinin mərkəzi meydanda SSRİ KPMK-nin Siyasi Bürosunun üzvlərinin foto stendində Heydər Əliyevin şəkilini “yırtılması”ı Ermənistanda yaşayan azərbaycanlılara çox pis təsir etmişdir. Şərur rayonunda fəaliyyət göstərən fotoqraflar Heydər Əliyevin mülki və general formasında şəkilləri böyüdərək çoxaldıb həmvətənlərimiz arasında paylayırdılar. Həmin günlərdə mən də H.Əliyevin iki şəkilini özümlə Şidliyə gətirərək general formalı şəkili avtomobilinin ön şüşəsinə vurdum, mülki geyimdə olan şəkil isə evin divarına asdım”.
Təsadüfi deyil ki, 1994-cü ilin oktyabr hadisələri zamanı Heydər Əliyevin xalqa müraciətindən dərhal sonra Əbdül Məmmədov ailə üzvləri ilə birlikdə Prezident Sarayının qarşısına gedərək dəstək mitinqində iştirak etmişdir. Əbdül Məmmədov övladlarını vətənpərvərlik ruhunda böyüdüb. Oğlanları Vidadi və İsmayıl Qarabağ müharibəsinin iştirakçısı, Ənnağı isə hüquqşünasdır.
Yurd həsrətli Əbdül Məmmədovun ən böyük arzusu doğulub boya-başa çatdığı Vedibasar mahalının Şidli kəndinə qayıtmaq olsa da o bu həsrətlə Bakıda 10 noyabr 2020-ci ildə vəfat etmişdir. Ruhu şad olsun!

Səməd Vəkilov,
hüquqşünas