Dost sözü – sözün dostu
Əllinin əlli cür dərd-səri olsa da...

Qələm dostum, yurd həsrətli, vüqarlılığı ilə Vüqarlar arasında öz yolu-izi olan VÜQAR ƏSGƏROVun 50 illik yubileyinə illərlə söyləyə bilmədiyim ürək sözlərim
...Kaş adamın imkanı olaydı, illərin arxasından boylanaydı bu günə. Biz isə bu gündən geri, əlimiz yetməyən, ünümüz çatmayan illərə boylanırıq. Birimiz sevinirsə, minimiz qəhər dolu göz yaşlarımıza boğuluruq. İllərin, ayların, günlərin nə vecinə, biz olduq-olmadıq, onlar tarixə çevrilir.
Bir vaxtlar ağlıma gətirə bilməzdim ki, ətrafımda bu qədər dost-tanışım ola bilər. Haradan biləydim. Bir kənd uşağının xəyalları qırıq-qırıq olur axı. Yuxularında gördüklərini xəyal sanar və onlara yetmək üçün, az qala, həyatı boyu “dizin-dizin sürünər”lər.
Bu günlərdə dostlarımdan birinin zəngi də məni illər öncəyə qaytardı. Xəyalımda qoruduğum yurdumdan hələ qovulmamışdım, yetimlik nə olduğunu, Vətənin elə doğulduğun beşikdən başlandığının fərqinə varmadığımız vaxtlara döndüm. Dost sözünün mənasını anlasaq da, həmin yaşda əsl dostun kim olduğunu bilmirik o yaşda, başda.
Ömür yolları da dağ kəndlərininki kimi, enişli-yoxuşlu olur. O yollarda yıxılıb qalan, sonunadək gedə bilməyib, büdrəyib, başı daşdan-daşa dəyənlərin həsəd apardıqları da az olmayıb. Həmişə dostlarıma ilk arzum bu olub: ömür yolunun sonuna qədəmlərin üzərində, qüdrətinlə, öz qüvvətinlə gedəsən.
Dost İlahinin sənə hədiyyəsidir. Qəlbincə olmayanlarla tonlara çörək kəssən də, ona dost deyə bilmirsən. Amma elələri ilə dost olursan ki, heç həyatda bəlkə də bir süfrədə bir tikə kəsməmiş olursan. Sədaqətlilər qardaşdır, dost-doğmadırlar. Buna görə də onlara dost demək çətin olmur.
Ömrümün köçkün illərində, yəni arxada qoyduğum son 30 il ərzində itirdiklərimdən daha çox qazandıqlarım olub ki, onlar da mənim üçün əvəzi olmayan mənəvi sərvətdir. Ona görə ki, təmənnasız, səmimi, ülvi, sadiqdirlər. Sadalayıb, gözə-nəzərə gətirmək günah olar. Belə dostlarımdan
... biri də Vüqardır!
Vüqar adlı qohum-tanışlarım da var, dostlarım da. Onlardan biridir Vüqar İsa oğlu Əsgərov. Həm qələm, həm də yurd niskilli əqidə, məslək dostuyuq.
Yəqin ki, çoxlarınız tanıyır. Çünki onu tanımamaq, məncə, günah olardı. Xalqımızın dar günündə canını bu torpağa qurban verən Vətən oğullarının adını tarixləşdirən, onların şərəfli döyüş və ömür yollarını ensklopedik səviyyədə qələmə alanVüqar Əsgərovu deyirəm. Bəlkə bir az da rəsmi şəkildə təqdim edim qardaşımı-dostumu.

TANIŞLIQ:
Vüqar İsa oğlu Əsgərov 13 aprel 1974-cü il tarixində indiki Ermənistan adlanan təcavüzkar “dövlətin” (Azərbaycanın tarixi Dərələyəz mahalında) Yeğeqnadzor rayonun Qovuşuq kəndində anadan olub. 1981-ci ildə həmin kənd məktəbinə gedib, 7-ci sinfə qədər orada təhsil alıb...
Vəssalam, uşaqlıq illərindən əli-ayağı üzülüb. Ona görə də uşaqlıq illərini indi nağıllar aləmi kimi xatırlayır. Uşaqlıq illərini bəxtəvər keçirənlərə yaxşı mənada həsəd aparır. 1988-ci ildə ermənilərin və onların havadarlarının təzyiqi və təcavüzü nəticəsində Vüqargilin ailəsi Naxçıvan MR-nin Şahbuz rayonuna köçməyə məcbur olub. Orta məktəbi burada bitirməyə imkanı olmayıb, ailə Bakı şəhərində məskunlaşdığına görə, o, 1991-ci ildə Bakı şəhər 280 saylı orta məktəbi bitirib. 1992-ci ildə Vətənin çağırışına səs verərək, Milli Ordu sıralarına daxil olan Vüqar Əsgərov Birinci Qarabağ müharibəsində fəal iştirak edib, ağır döyüşlərin iştirakçısı olub.
Moskva Dövlət İqtisadiyyat, Statistika və İnformatika Universitetinin menecmentlik fakültəsini əla qiymətlərlə bitirən Vüqar Əsgərov sıradan biri deyil.
Mətbutda çalışdığım illərdə qazandığım dostlardan biri olan Vüqar Əsgərov Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin Respublika “Xatirə Kitabı” redaksiyasında böyük redaktor vəzifəsində çalışır. Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzv olan qələm dostumu, həmkarımı xüsusən ona görə çox istəyirəm ki, o da mənim kimi, yaradıcılığını əsasən vətənkeş igidlərimizin şərəfli ömür yollarının araşdırılmasına həsr edib. Yerli mətbuatda yüzlərlə publisistik yazı ilə çıxış edən Vüqar Əsgərovun onlarla məqaləsi dünyanın bir neçə ölkəsində ayrı-ayrı dillərdə çap edilib. 2005-ci ildə "Azərbaycanın Milli Qəhrəmanları"nı ilk dəfə toplum halında nəşr etdirən Vüqar Əsgərov 2010-cu ildə həmin kitabı yenidən işlənmiş variantda oxucularına çatdırdı. 2012-ci ildə "Bir ovuc torpaqdır yarama məlhəm", 2014-cü ildə isə "Azərbaycan Bayrağı Ordeni" ilə təltif olunmuş Bilal Əhliman oğlu Məmmədovun həyatı və keçdiyi döyüş yoluna həsr edilmiş "Sinəmdə yurd dağı var" adlı kitabları nəşr edilib.
Qələm dostumun bu silsilədən qələmə aldığı kitablardan biri də 2015-ci ildə nəşr etdirdiyi "Savaş üçün doğulanlar"dır ki, Azərbaycanın ilk Milli Qəhrəmanı Maşallah Abdullayevin keçdiyi döyüş yolundan, həyatından, Goranboy və Ağdərə döyüşlərindən bəhs edir. Kitabın redaktoru radio dalğalarından bizə yaxşı tanış olan jurnalist-publisist Ötərxan Eltac, məsləhətçiləri isə AMEA-nın Tarix İnstitunun direktor müavini, professor Cəbi Bəhramov və Xalq şairi Nəriman Həsənzadədir.

“Poladın izi ilə...",
yaxud “Savaş üçün doğulanlar”

Vüqar Əsgərovun qələmə aldığı qəhrəmanların ömürnaməsi, döyüş yolları yalnız kitab səhifələrinə yazılmayıb, həmçinin Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin "Yaddaş" film studiyası tərəfindən də maraqla qarşılanıb. Bunun nəticəsidir ki, o, Azərbaycanın Milli Qəhrəmanlarına həsr olunmuş bir sıra sənədli filmlərin (Milli Qəhrəman Aqil Məmmədova həsr edilən "Kəşfiyyatçı", Milli Qəhrəman Mehdi Abbasova həsr edilən "Xüsusi Təyinatlı", Milli Qəhrəman Şikar Şikarova həsr edilən "Qərargah rəisi", Milli Qəhrəman Vəzir Sədiyevə həsr edilən "Dəmir Mayor", Milli Qəhrəman Vüqar Mürsəlova həsr edilən "Dəmir atlı", Aprel şəhidi Murad Məmmədova həsr edilən "Şərəfli ad", "Salnamə" film studiyası tərəfindən ekranlaşdırılan, Milli Qəhrəman Şükür Həmidova həsr edilən “Lələtəpə", "Salnamə" film studiyasının çəkdiyi, Milli Qəhrəman Ehtiram Əliyevə həsr edilən "777", Milli Qəhrəman, general-mayor Polad Həşimova həsr edilən “Poladın izi ilə...", Vətən müharibəsi şəhidi, baş leytenant Orxan Hüseynova həsr edilən "Savaş üçün doğulanlar") ssenari müəllifidir.
Bəzi məqalələrinin sərlövhələrinə diqqət yetirsək, Vüqar Əsgərov bədii-publisistik düşüncələrinin ana xəttinin nədən ibarət olmasını deyə bilərik. Baxaq: "Nigaran ruhların şikayəti"ni qələmə almaq üçün "Qələbə arzusu ilə çırpınan ürək"lə "Ağdama gedirəm" deyən qələm dostumuza “ Bütöv Azərbaycan” qəzeti öz səhifələrində həmişə səxavətlə yer ayırıb.
Vüqar Əsgərovun təltifləri az olmasa da, hələ, məncə, layiq olduğu mükafatları qazanacaq. Bu, şərəfli olduğu qədər də çətin, məsuliyyət tələb edən sahəyə ürək qoyan qardaşımız "Qızıl qələm" media mükafatı laureatı olmaqla yanaşı, vənpərvərliyin təbliğinə görə də "Vətən Naminə" və “Fədai" medallarına layiq görülüb. “Ermənistanın Azərbaycana təcavüzü media gündəmində" mövzusunda keçrilmiş müsabiqədə iştirakına görə "Xüsusi diplom"la təltif edilən Vüqar Əsgərovun bu gün də ölkəmizin elə bir guşəsi yoxdur ki, səs-sorağı oradan gəlməsin. Amalı şəhid oğulların ailələrini ziyarət olan, onların örnək ömür və döyüş yollarını tarixləşdirmək olan Vüqar Əsgərov kimi vətənpərvər qələm adamlarının özləri də düşmənlə cəngi-cidada, döyüşlərdədir. Axı, düşmənlə mübarizə aparmaq, onun iyrənc məqsədlərini ifşa etmək də mübarizənin bir formasıdır.
Yolun açıq, canın sağ, olsun, qələminin mürəkkəbi qurumasın, Vüqar Əsgərov. Sən Vətənin əbədi əsgəri kimi xidmətdəsən!

Bir-birə tən gələn dostlar

Vüqar Əsgərovla Bakıda, qəriblik, qaçqınlıq-köçkünlük illərimin başladığı ilk vaxtlardan tapdım, tanıdım. Əslində, dərdlilər bir andaca hiss edilirlər, duyumlular yanında. Mən “Vətən səsi” qəzetində çalışıb, dərd-sərimi oxucularla bölüşdüyüm günlərin birində onunla redaksiyada tanış olduq. Qərbi Azərbaycan nisgilli Nəsib Qaramanlı (iş yoldaşım, həmkarım, qələm və şair dostum) onu mənə qardaş kimi təqdim etdi. Respublika “Xatirə Kitabı” redaksiyasında çalışdığını öyrəndim. Qələminə, dəst-xəttinə bələd olduqca, bu Qarabağ qazisinin qəlbinin zənginliyinə heyran olmaya bilmədim. Deyim ki, təsadüfən nəşriyyatdakı yeməkxana-çayxanada bir stəkan çay içib, uşaqlıq və əlimiz üzülən gənclik illərimizdən söz açanda kövrəlib, söhbətimizi yarımçıq qoyub iş başına qaçmışıq.
Yaxından tanışlıqdan sonra Vüqar Əsgərovun dostlarını da doğma gördüm. Əslən məşhur Kəngərlilər nəslindən olan, ata-babası Qərbi Azərbaycandan didərgin salınıb Mil-Muğan bölgəsinə sığınacaq gətirmiş, Göyçay rayonunda müəllim işləyən Aqil Kəngərli ilə də məni Vüqar qardaşımız tanış etdi. Bu, həmin Aqil Kəngərlidir ki, 2015-ci ilin mart ayında Türkiyənin Antalya şəhərində bir həftəlik beynəlxalq konfransa birlikdə dəvət aldıq və orada hoteldə bir odada qaldıq, şirin-şirin xatirələr qazandıq.
Vüqar Əsgərovla həmsöhbət olanda sözümüz, əlbəttə, Vətən daşı olan vətəndaşlarımızdan başlayır: mən Kəlbəcərimdən, o isə Dərələyəzindən perik düşməyimizdən, o torpaqlara mütləq qayıdacağımızdan danışar və bir-birimizə təsəlli verirdik. Ailəmizin doğmasına çevrilən sədaqətli dostum Vüqar söhbətlərimizin birində itirdiyimiz yurdların həsrətindən söz düşmüşkən qayıtdı ki:
-Ay qağa, sənin şəhid kitablarındakı portret-oçerkləri oxumaq olmur. Hələ oxucuları belə yandırıb-yaxırsan, görün onların doğmaları necə oxuyur?
Demək istəyirdi ki, şəhid yazılarını çox yanıqlı dillə yazırsan. Bəlkə də haqlı idi. Vüqar Əsgərovun özünün bu sahədəki xidmətləri əvəzedilməzdir. Heç özündən danışmır, minbir çətinliklərlə ərsəyə gətirdiyi kitablarında tarixləşən qəhrəmanlarımızın şərəfli ömür yollarını qələmə almaq asan deyil axı.

Əlli ilin son aşırımı...
Yaxud Zirvədə dalğalanan yubiley

Vüqar Əsgərov ömrünün 50-ci baharına elə bu aprel günlərində qədəm qoyub. 50 il bir igid ömrüdür. 50 il yaşayanlar olur ki, ailəsindən savayı onu kimsə tanımır. Lakin Vüqar kimi oğullar 50-dən çox-çox əvvəl xalqı tərəfindən tanınır və sevilir. Axı, Vüqar Əsgərov gəncliyindən Vətənə xidməti özünün müqəddəs borcu hesab edib. 50-dək 50 min insan sevgisini qazanmaq onu yazmağa-yaratmağa bir az da ruhlandırıb, ilhamlandırıb. Yollar onu yormayıb. Ölkəmizin ən ucqar yerlərinə, şəhid ailəsinin sorağı ilə yol başlayıb.
Ömrünü yollarda keçirib xeyirxahlıqdan zövq alan və bunu yaradıcılığının mənası hesab edən qələm dostumun yaddaışı da məni valeh edir. Az qala, bütün görüş və söhbətlərimizin sinədəftəridir. Bir dəfə bunu daha ciddi şəkildə duydum. Hər ikimizin dostu Aqil Kəngərli ilə “sözləşmələrimiz”i əzbərdən mənə deyəndə heyran-heyran ona tamaşa edirdim. Bax bu “deyişmə”lərimizi əzbərdən deyən Vüqar bununla yaddaşının güclü olmasını təsdiqləsə də, dolayısı ilə dosta sədaqətini də bildirirdi:
-Qardaş, Aqil Kəngərli ilə olan deyişmələrinizi əzbərdən desəm, necədir?
Dedim:
-Ay qardaş, heç o “deyişmə” -yazışmamız mənim yadımda deyil, sən hardan bilirsən?

Deyişmələr - “döyüşmələr...
Sözlı-sözlü görüşlər, xatirələr

Yanılmışdım. Vüqar, həmin deyişməmizi, hətta, mənim Göyçəmizlə bağlı bir neçə şeirimi də sinədən dedi:

Aqil Kəngərli deyir:
Yenə saz götürüb meydan suladın,
Vurdun təzanəylə təzə xal, aşıq.
Elə havalanıb oxudun, çaldın,
Süzüldü dilindən şəkər, bal, aşıq.

Məhəmməd Nərimanoğlu deyir:
Saz da, söz də, türkün yarı-yarağı,
Qələm əldə, saz sinədə ola kaş.
Yayıla ellərə səsi-sorağı,
Qala yaddaşlarda, qardaş, belə kaş.

Aqil Kəngərli deyir:
Elə vurulmuşam havacatına,
Səsin yenə qalxıb kəhər atına,
Gedək Naxçıvanın Batabatına,
“Şərili” havasın orda çal, aşıq.

Məhəmməd Nərimanoğlu deyir:
Telli sazın zili səndin, bəmi mən,
Siləmmədim havalardan qəmi mən.
Çalmadımsa “Dilqəmi”ini həmi mən,
Kərəm olub mən dönəydim külə, kaş.

Aqil Kəngərli deyir:
Qoşma, gəraylıdan, təcnisdən denən,
Koroğlu qurduğu məclisdən denən,
Dərbənddən, Kərkükdən, Təbrizdən denən,
Bir olan Vətəni yada sal, aşıq.

Məhəmməd Nərimanoğlu deyir:
Qoşman qanadlandı, saz dilə gəldi,
Bülbül nəğməsitək söz gülə gəldi.
Sonalar sallandı, qaz gölə gəldi,
Mizrab sığal çəkə bir də telə kaş.

Aqil Kəngərli deyir:
Çal, Əsli yaxası bağlı qalmasın,
Qara keşiş hiylə-kələk olmasın,
Kərəm alışmasın, Kərəm yanmasın,
Əslini Kərəmə, gəl, sən al, aşıq.



Məhəmməd Nərimanoğlu deyir:
Əslini Kərəmə yazmadı Xudam,
Mən belə sevdaya uzağam, yadam.
“Cəlili” üstündə atəşəm, odam,
Dostum əhvalımı belə bilə, kaş.

Aqil Kəngərli deyir:
Çaldın “Cəlili”ni öldü həvəsim,
Qəhərdən boğuldu, çıxmadı səsim,
Hanı Sallı kəndim, Dərələyəzim?
Necə oldu, o kənd, o mahal, aşıq?

Məhəmməd Nərimanoğlu deyir:
“Yurd yeri”ni pərdə-pərdə dolaşdıq,
Ayaqyalın gül şehinə bulaşdıq.
Dağları dolanıb, zirvələr aşdıq,
Bitəydik çəməndə dönüb gülə kaş.

Aqil Kəngərli deyir:
Getdi, o yerlərdən saz səsi, getdi,
Getdi, Ələsgərin Göyçəsi getdi,
Obanın, oymağın neçəsi getdi,
Qalmayıbdı əvvəl olan hal, aşıq.

Məhəmməd Nərimanoğlu deyir:
İtirmişik neçə çəmən, neçə çöl,
Gedib əldən Kəpəz, Murov, Alagöl.
Solub çəmən, solub çiçək, solub gül,
Ölməyəydik yurd-yuvasız hələ kaş.

Aqil Kəngərli deyir:
Gör neçə çöl, çəmən, meşə vermişik,
Zəngəzur itirib, Şuşa vermişik,
Yəni biz bu qədər qeyrətsizmişik?
Məni düşündürür bu sual, aşıq.

Məhəmməd Nərimanoğlu deyir:
Ümidim var “Cəngi”, “Misri” çalmağa,
Yağılardan qisasımı almağa.
Məhəmmədəm, budur arzum, ay qağa,
Edəydik düşməni əsir, kölə kaş!

Aqil Kəngərli deyir:
Saxla “Ruhani”ni, “Misri”yə döndər,
Düzülsün sıraya, hər igid, hər ər.
Arxada xalqımız, qarşıda öndər,
Alaq Qarabağı, salaq yol, aşıq.

Vüqar bununla demək istəyirdi ki, xalqımızın əlindən zorla alınan, tarxi saxtalaşdırılan ulu ozan yurdunun arxa-dayağı olmuş Kəlbəcərin ədəbi mühitinə yaxından bələddir. Bu da onun vətənpərvərliyinin daha bir bariz nümunəsi idi.
O, yadıma ulu Göyçəmizlə bağlı bir gəraylımı da saldı:

Göyüm-göyüm göynəyirəm, Düşübdü könlümə Göyçə.
Özgə bir yurd neynəyirəm,
Yuxuma gəlib bu gecə,
Düşübdü könlümə Göyçə.

Yaralıyıq ikimiz də,
İmkan yoxdu əlimizdə.
Gətirmişik gözümüzdə,
Ağlaşırıq biz gizlicə,
Düşübdü könlümə Göyçə.

Əsir qalıb Göyçə gölü,
Sazımdakı "Göyçəgülü".
Bir haraylı, bir ah-ünlü,
Sızlayıram mən görüncə,
Düşübdü könlümə Göyçə.

Nağıldımı, dastandımı?
Unutmaq heç asandımı?
Bu möhnətdən usandımı,
Dözəmmərəm mən gedincə,
Könlümə düşübdü Göyçə.

Dağılıfdı neçə dəfə,
Alandan yağı hədəfə.
Orda dığa baxır kefə,
Burda halımız gör necə,
Düşübdü könlümə Göyçə.

Məhəmmədi dərdinə tuş,
Ömür qısa, yollar yoxuş.
Budur sinəmizdə naxış,
Çox da müqəddəsdi Gəncə,
Düşübdü könlümə Göyçə.

Onun bu yaddaşına heyran qalıb mən də ona “borclu” qalmaq istəmədim:
-Qağa, kaş, Dərələyəzimizi də görə biləydim. Amma Göyçəmiz göynək yaramızdır. Yaramızdan axan qandır Göyçə. Hələ Kəlbəcərdə yaşayarkən yazmışdım ki:
Qışda orda, yaz da orda gözəldi,
Ömrümüzün hər fəsliydi Göyçəmiz.
Ulu kökü əzəldən də əzəldi,
Qorqud yurdu, türksoyluydu Göyçəmiz.

Sazlı-sözlü ocaq idi, piriydi,
Ələsgərim ustadlıqda biriydi.
Nəcəfimiz köz kürəkdə diriydi,
Alım kimi nəsilliydi Göyçəmiz.

İgidləri saya gəlməz olubdu,
Dəfələrnən dağılıbdı, dolubdu.
Dağ çəkilib, təklənibdi, qalıbdı,
Qədirbilən əsilliydi Göyçəmiz.

Yağı düşmən kəsdi üstün, yolunu,
Bağlayandan qulac-qulac qolunu.
Açmalıyıq sağını, həm solunu,
Deməsinlər təkelliydi Göyçəmiz.

Kəlbəcərə arxa idi, dağ idi,
Barlı baxça, həm meyvəli bağ idi.
Ay Məhəmməd, nə bəxtəvər çağ idi,
Dar ayaqda təsəlliydi Göyçəmiz.

Vüqar qardaşım, sanki mənə özünün kimliyini yenidən tanıtmaq istəyirdi. O, Göyçə ilə bağlı yazdığım bir qoşmanı da əzbər bildiyini təsdiqlədi:
-Həə, bilirsən yadıma, qağa, sənin Göyçə ilə bağlı hansı şeirin düşdü? Bir toy məclisində sinədən demişdin ey:

Tanış gəlir, bu səs mənə, ün mənə,
Yoxsa, aşıq, "Göyçəgülü" çalırsan?
Unutmuşam, unutmusan yoxsa ki,
Xəyalıma Göyçə gölün salırsan?
Yoxsa, aşıq, "Göyçəgülü" çalırsan?

Düşmüsən gədikdə borana-qara,
Almısan sinəndən çal-çarpaz yara?
Didərgin düşəndən gəlmisən zara,
Sən qadasın ona görə alırsan,
Yoxsa, aşıq, "Göyçəgülü" çalırsan?

Ələsgərim bu havada dillənib,
Təcnis Alı dağ çayı tək sellənib.
Dədə Şəmşir gül vurduqca güllənib,
Kərəm kimi gədiklərdə qalırsan,
Yoxsa, aşıq, "Göyçəgülü" çalırsan?

Dayan, qardaş, Nəcəfimi anıram,
Onun kimi samovarla yanıram.
Bu havanı mən baş hava sanıram,
Bir havada min xəyala dalırsan,
Yoxsa, aşıq, "Göyçəgülü" çalırsan?

Bənzədirsən bu havanı gülə sən,
Çəmənə sən, çiçəyə sən, gülə sən.
Yalvarırsan mizrabınla telə sən,
Məhəmmədəm, bulud kimi dolursan,
Yoxsa, aşıq, "Göyçəgülü" çalırsan?

Dost sözü – sözün dostu

Vüqar qardaşımı da sözün dostu və dostun sözü kimi yazmışam yaddaşıma. Ömrünün 50-ci bahar fəslini də elə təbiətlə qol-boyun qarşılayır. Ana təbiət də bahar çağına qədəm qoyub: çiçək fəsli gəlir qarşıdan. Vüqar Əsgərovun da ömrü ilə yaradıcılığının bahar fəslidir. Barlı-bəhrəli olsun. Yeganə - tək (madar) balasının bar-bəhrəsini dadsın, amin. Bahar fəsilli 50 illiyini səmimi, ürək sözlərimlə təbrik edir və poetik dillə diləyirəm:

Ömrün zirvəsinə, Vüqar qardaşım,
Kaş, biz də dağlarda çata biləydik.
Dərib dağ çiçəyin biz qucaq-qucaq,
Çəməni çiçəyə qata biləydik,
Əlliyə dağlarda çata biləydik.

Quraydıq məclisi göy çəmən üstə,
Gələydi dost-tanış hey dəstə-dəstə.
“Yurd yeri” üstündə, həzin, ahəstə,
Bulaq nəğməsinə yata biləydik,
Əlliyə dağlarda çata biləydik.

Qol götürüb asta-asta süzəydik,
Hər çəməndən bircə çiçək üzəydik.
Ayaqyalın, başı açıq gəzəydik,
Çiçək dənizinə bata biləydik,
Əlliyə dağlarda çata biləydik.

Dilim yenə yaman yerdə kiridi,
Yurd həsrəti min dərdimdən biridi.
Çeşmə kimi gözüm nuru əridi,
Hardan gəldi bir bu ayrılıq, biləydik,
Əlliyə dağlarda çata biləydik.

Çəkəmmədik Göyçəmizin nazını,
Çalammadıq Dədə Ələsgər sazını.
Məhəmmədə yazdıranda yazını,
Dərələz ruhunu tuta biləydik,
Əlliyə dağlarda çata biləydik.

Təbrik təbrikə qarışsın...

Vüqar, xoş gəlib, səfa gəlib,
Təbrik edək biz əllini!
Qoy oxşasın gül ətirli,
Şirin-şirin söz əllini!

O, zirvədir gözlərində,
Bala dönür sözlərində!
Təpər olsun dizlərində
Sevin, sevdir öz əllini.

Süfrəni aç, dostu səslə,
Nə işin var özgə kəslə!
Ocaq qala, bir az gözlə,
Yandırmasın köz əllini!

O tək balan tez boy atsın,
Haya yetsin, hoya çatsın.
Təbriki təbrikə qatsın,
Sən yanaşı düz əllini!

Təbrik edir dost-yoldaşın,
Ev xanımın - sir sirdaşın.
Qoy desin bacı-qardaşın,
Yetirmisən tez əllini.

Məhəmmədəm mən, ay qağa,
Bar gətir budaq-budağa.
Qurban olum belə çağa,-
Süzək yüz, yüz, əllini!

Nəhayət, dost adından Vüqar qardaşımıza Aqil Kəngərlinin 50 illiklə bağlı bir “deyişmə”mizi də dost diliylə ərmağan edirəm.

A.Kəngərli:
Sürətlə dövr edir, zaman, vaxt belə,
Gəlir il üstünə il, qocalıram.
Artır əmi-dayı deyənlər elə,
Bu dərddən ağarır tel, qocalıram.

Məhəmməd Nərimanoğlu:
Nə yaman gileyli başladın, qardaş,
Ağarır vədəsiz tel, qocalırsan?
Ömür bir karvandır, yaş ona yoldaş,
Vermisən sən ona əl, qocalırsan?!

Aqil Kəngərli:
Qalxdığım zirvəni artıq enirəm,
Kədərə, qüssəyə hey bələnirəm.
İlin on ayını xəstələnirəm,
Yanımdan ötməmiş yel, qocalıram.

M.Nərimanoğlu:
Qədrini bilmirik biz Ayın, Günün,
Eşitmirik biz nə ahın, nə ünün!
Ömrü olur talesizin, sürgünün?
Bacar dərdlərini böl, qocalırsan!

Aqil Kəngərli:
Qarşını bulanıq görür gözüm də,
Rabitə pozulur kəlməm, sözümdə.
Əvvəlki təpər də yoxdur dizimdə,
Titrəyir, dayanmır əl, qocalıram.

M.Nərimanoğlu:
Sən sinəndə saxlamısan yurdunu,
Türkün simvolutək sən Bozqurdunu!
Dur qaldır ayağa, yetər, ordunu!
Düşmənin bağrını dəl, qocalırsan!

A.Kəngərli:
Keçdi gənclik, Aqil, olur yaş əlli,
Dərd-qəm bükdü məni, tapılmır həlli.
Çox da ki özümə verim təsəlli,
Geriyə fırlanır val, qocalıram.

M.Nərimanoğlu:
Sən Aqilsən, uşaqlıqdan aqildin,
Kim deyir ki, Məhəmmədə yad idin?
Öz yurdunda ocaq idin, od idin,
Yanıbsan olmusan, kül, qocalırsan?!

Hörmətlə, qardaşın-dostun
Məhəmməd NƏRİMANOĞLU,
Bakı, 6 aprel 2024-cü il

4 qüvvə Paşinyana qarşıdır

Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyana qarşı - Kreml, Onun yaratdığı erməni müxalifəti, tərksilah edilmiş separatçıların tör-töküntüləri və kilsə birləşib.
Nikol Paşinyanın Qazaxın anklav olmayan 4 kəndi ilə bağlı mövqeyini açıqlaması erməniləri və Qafqazda sabitlik istəməyənləri silkələyib.
N.Paşinyanın 4 kəndi (Bağanis Ayrım, Qızıl Hacılı, Aşağı Əskipara və Xeyrimli) Azərbaycana geri qaytarması qərarı bu qüvvələri radikallaşdırmaqla yanaşı, hökumətə qarşı öz aralarında qeyri-rəsmi ittifaqa sövq edəcək.

Qərbi Azərbaycan İcmasında kitab təqdimatı keçirilib

Qərbi Azərbaycan İcmasında filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Cəlal Allahverdiyevin Qərbi Azərbaycan İcmasının dəstəyi ilə nəşr edilən "Qərbi Azərbaycan mətbuat tarixi" kitabının təqdimatı keçirilib.
Butov.az xəbər verir ki, İcmanın sədri, Millət Vəkili Əziz Ələkbərli bildirib ki, müəllifin kitabında Qərbi Azərbaycanda 1914-1988-ci illər dövrünü əhatə edən, ictimai-ədəbi fikir tariximizdə mühüm yer tutan milli mətbuatın yaranma tarixi və onun keçdiyi mürəkkəb inkişaf yolu araşdırılır. Eyni zamanda Qərbi Azərbaycanda nəşr olunan milli mətbuat orqanlarının meydana gəlməsində və onların fəaliyyətində böyük fədakarlıq göstərmiş görkəmli ziyalılar barədə məlumat verilir.

Digər çıxış edənlər kitabın ərsəyə gəlməsinə görə müəllifə təşəkkürlərini bildirib, Azərbaycan mətbuatı tarixi ilə maraqlananlar üçün faydalı mənbə olduğunu vurğulayıblar.
Tədbirin sonunda xatirə şəkili çəkdirilib.

Qərbi Azərbaycan müəllimləri rubrikasından


Muradova Fatma Cəfər qızı 8 fevral 1934-cü ildə İrəvan şəhərində ziyalı ailəsində anadan olmuşdur. İrəvan şəhərində orta məktəbi bitirdikdən sonra Ermənistan Pedaqoji İnstitutunun fizika-riyaziyyat fakültəsini bitirmiş və həmin ildə Basarkeçər rayonunun Çaxırlı kənd orta məktəbində fizika və riyaziyyat müəllimi kimi fəaliyyətə başlamışdır. 1960-cı ildə İrəvan Kənd Təsərrüfatı Texnikumunda fizika və riyaziyyat fənni üzrə müəllimlik fəaliyyətini davam etdirmişdir.
Fatma Muradova 1960-cı ildə İrəvan Şəhər Komitəsinin Marksizm- Leninizm Universitetinə daxil olmuş və tam kursu müvəffəqiyyətlə bitirmişdir.
Fatma Muradova 1961-ci ildə İrəvan şəhər Lenin rayonu üzrə VIII çağırışa deputat seçilmişdir. O, 1963-cü ildə isə İrəvan şəhər Orcenikidze rayonu üzrə IX çağırışa deputat seçilmişdir.
Fatma Muradova 1963-cü ildə Kurud kəndinə gəlin köçmüşdür. Fatma xanım ailə həyatı qurması ilə əlaqədar iş yerini Qafan rayonunun Kurud kənd 8 illik orta məktəbinə dəyişmiş, kənddə riyaziyyat müəllimi işləmişdir. O, 1969-cu ildə Bakı şəhər keçmiş Oktyabr indiki Yasamal rayonu 13 nömrəli məktəbinə fizika müəllimi kimi işə qəbul olunur.
1970-ci ildən 2 nömrəli Dəmiryol texniki- peşə məktəbinə riyaziyyat müəllimi vəzifəsinə qəbul edilir. O, əmək fəaliyyəti müddətində: 1979-cu ildə “Təşəkkürnamə”, 1986-cı ildə “Əmək veteranı” medalı ilə və 1988-ci ildə “Fəxri Fərman”la təltif edilmişdir.
Muradova Fatma Cəfər qızı Kərimov Bəndəli Əli oğlu ilə ailə həyatı qurmuşdur. Onların 3 övladı, 7 nəvəsi və 10 nəticəsi var. Övladları və nəvələri ali təhsillidir. Onların övladları hərbi həkim, kimyaçı və müəllimə peşələrinə yiyələnmişlər. Nəvələri hal-hazırda müxtəlif dövlət qurumlarında çalışırlar.
Muradova Fatma Cəfər qızı 2019-cu il yanvar ayının 4-də Bakı şəhərində vəfat etmişdir.
"Bütöv Azərbaycan" qəzeti
19 yanvar 2024

Bərdədə “Qərbi Azərbaycandan deportasiya -İmirlidə məskunlaşma” adlı kitabın təqdimatı keçirilib

Bərdədə “Qərbi Azərbaycana qaydış.İmirlidə məskunlaşma” kitabının təqdimat mərasimi keçirilib.
Noyabrın 10-da Azərbaycan Respublikası Qeyri-Hökümət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə Bərdə rayon Mədəniyyət Mərkəzində “ Qərbi Azərbaycan haqqında tarixi həqiqətlərin araşdırılması və təbliğ“ layihəsi çərçivəsində hazırlanmış “Qərbi Azərbaycana qaydış.İmirlidə məskunlaşma” kitabının tədimatı keçirilib.
Tədbirdə əvvəlcə Azərbaycan Respublikasının Dövlət Himni səsləndirilib, torpaqlarımızın azadlığı uğrunda canından keçən şəhidlərimiz, eyni zamanda Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyevin xatirəsi bir dəqiqəlik sükutla yad edilib.
Adıçəkilən kitabın müəllifi Müvəkkil Hüquq Mərkəzinin sədri Səməd Vəkilov kitabda Azərbaycan türklərinə qarşı aparılmış deportasiyanın etno-siyasi əsasları, Qərbi Azərbaycanda ermənilərin kütləvi məskunlaşmasının tarixi mərhələləri, Ermənistan ərazisindən deportasiyaya məruz qalmış 100-dən çox Dərələyəz mahalının Sallı, Çivə, Qozulca və Göyçə mahalın Mollalı kənd sakinlərinin şəxsi həyat hekayəsi əksin tapmışdır. Səməd Vəkilov kitabda mərhum professor Həsən Mirzəyevin və Nazir Əhmədlinin araşdırmalarından geniş istifadə etdiyini həmçinin kitabın ərsəyə gəlməsində kitabın elmi redaktoru tarixçi alim, Dövlət Mükafatı Laeruatı Nazim Mustafanın şəxsi hekayələrin toplanmasında kitabın rəyçisi tarix üzrə fəlsəfə doktoru Leyla Calalovanın və digər şəxslərin yardımşı olduğunu bildirdi.
S.Vəkilov: “100 şəxsi hekayəni toplamaq, bir birilə müqayisəli təhlil etmək o qədər də sadə məsələ deyil. Əldə etdiyimiz məlumatları bir çox mənbələrdən dəqiqləşdirmişik. Sənədlərlə araşdırmalar aparmışıq ki, yanlışlıq olmasın. Hesab edirik ki, gələcəkdə İmirli kəndinə köç etmiş Dərələyəz mahalının Çivə,Sallı, Qozluca kəndlərinin, o cümlədən , Göyçə mahalının Mollalı kəndləri haqqında ayrı-ayrılıqda kitabların nəşr edilməlidir”
Səməd Vəkilov qeyd edib ki, ermənilərin məkrli planına uyğun olaraq 1951-ci ildə Dərələyəz Mahalının Çivə kəndindən 90 ailə Bərdə rayonunun Əmirli kəndinə deportasiya olunub. Köçürülən sakinlər əvvəlcə tarixi yurd yerlərinin adının yaşaması üçün kəndin adını Çivə qoymaq istəyiblər. Ancaq yerli İmirli adının qədimliyini düşünərək adın saxlanmasına qərar veriblər.
Sonra sosial,ictimai – siyasi, mədəni və digər platformalarda Dərələyəz hərəkatının aparıcı qüvvəsi ADPU-nin prorektoru, Qərbi Azərbaycan Dərələyəz (Keşkənd) İcmasının rəhbəri professor Mahirə Nağıqızı çıxış edərək tədbir iştirakçıları ilə düşüncələrini bölüşüb: “Elmlə bağlı bir vərəq kağızın üzü də bizim üçün maraqlıdı.Ona görə də bu gün burada Azərbaycan Dövlət Pedeqoji Universtitetinin professor və müəllim heyətinin 10 nəfərə yaxın nümayəndəsi iştirak edir. Bir daha qeyd edim ki, həmin şəxslər, onların təmsil etdiyi təhsil ocağının , Azərbaycan Dövlət Pedeqoji Universtitetinin professor və müəllim heyətinin rəhbərliyi birbaşa, tək Mahirə xanım yox, tək Əzizə müəllim yox, Könül xanım yox, bütünlüklə hamılıqla qərbi azərbaycanlıyıq, Qərbi Azərbaycan uğrunda nə qədər çətin məsələlər var, hamısına hazırıq.Yeri gəlmişkən Bərdə torpağında ikinci dəfə oluram. Biz Bərdə haqqında Nizamidən oxumuşuq.2020-ci ildə başlamış Vətən müharibəsində şəhidi Xudayar Yusifzadənin büstünün açılışında iştirak etmişəm. Bərdə torpağının gözəlliklərindən ədəbiyyatlardan oxumuşuq, qeyd etdiyim kimi Nizami Gəncəvidən oxumuşuq.Amma Bərdənin torpağını Vətən edən şəhidlərimizin məzarı bizim üçün qiymətlidir.Bərdə torpağını əziz edən, qiymətli edən vaxtilə qucağını açıb Qərbi Azərbaycandan erməni vəhşilərinin zülmündən qaçanlara qucaq açmasıdır. Məhz, buna görə bir daha qiymətlidir. Mən yaradıcılıqla da məşğulam.Şer yazıram.Amma şer yazmaqla vətəni azad etmək olmur.Bu müqəddəs amal uğrunda yalnız hərəkət lazımdır. Arzu,istək. Avropa alimlərindən biri deyir ki, təki istə, arzula, yerinə yetəcək. İstəmisənsə edəcəksən. Biz də 30 illik işğaldan torpaqlarımızı azad etməyi istədik. Xankəndi işğaldan necə azad olunubsa eləcə də əminəm ki, bu qələbəni , bu sevincli günləri Qərbi Azərbaycanda, Dərələyəzdə, Göyçədə ,Qarakilsədə digər torpaqlarımızda qeyd edəcəyik. Professor Mahirə Nağıyeva Keşişkənd və Qozulca toponimlərinin etimologiyası ilə bağlı maraqlı fikirlər irəli sürərək Keşişkənd deyil Keşkənd, Qozulca deyil Qozluca olması barədə elmi dəlillər irəli sürdü. Qozulca yox, Qozluca, Qoz məhsulu çox olan kənd deməkdir. Keşişkənd yox, Keşkənd, yəni kəndlərə keçid olan kənd mənasında olmalıdır.

Xəyalım aşan dağ

Anam Nazlı xanım İbrahim Mirzəlioğlu qızı 93 yaşındadır. Nazlı xanım Dərələyəz haqqında danışanda ancaq qımıldanır, musiqi səsində bayatılar söyləyirdi. Həmin an gözündən yaş süzülürdü. Həsrətini belə yaşayırdı.Hərə vətənə sevgisini bir cürə bildirir.Biri kitab yazır, biri bayraq qaldırır.Nazlı anam da Dərələyəzi bayatısında, düşüncəsində, ruhunda yaşadır. Bizi də belə tərbiyə edib.

Mən aşığam at aşa,
Doğra bağrım, qat aşa.
Xəyalım aşan dağı
İnanmaram at aşa.

Bayatıları yaradanda Dərələyəzə qayıtmağımıza inam az idi.Soruşurduq, cavab ala bilmirdik. Susardı, bizə heç nə deməzdi. Dərdini ürəyində çəkərdi. Çünki, zaman ermənilərin xeyrinə idi. İndi isə bizim zamandır. Başımızın üstə Ali Baş Komandanımız var. Biz onun ətrafındayıq, onun arxasındayıq,ona inanırıq.Qarabağın azad olunmasında necə inanırdıqsa, bu gün də Dərələyəzə qayıdacağımıza elə inanmalıyıq.
Köçmə bileti kitabın deyərdim ki, möhürüdür.
Mən Səməd müəllimin kitabını alqışlayıram.Kitabın üzərindəki köçmən biletinin təsviri özü belə kitabın məzmununa rəng qatır.Ola bilsin ki, kimsə kitabıin içindəkilərlə tanış olmasın. Sadəcə kitabın üz qabığını görsün. Dərhal anlayacaq ki, söhbət Qərbi Azərbaycandan köçürülmədən gedir.Köçmə bileti kitabın deyərdim ki, möhürüdür. Kitabın belə məzmunlu tərtibatına görə Səməd müəllimi alqışlayıram. Kitab Qərbi Azərbaycandan köçürülən insanların həyat hekayəsi üzərində qurulubsa , əslində real tarixi faktların sənədləşdirilməsi deməkdir.” – professor Mahirə xanım Nağıyeva ətraflı çıxışında belə deyib. Sonra çıxış edən ehtiyatda olan polis polkovniki Ənvər Quliyev bildirib ki, Azərbaycanda yürüdülən dövlət siyasəti nəticəsində 200 illik torpaq itkilərindən sonra Azərbaycan xalqı öz torpaqlarını geri qaytardı. Biz inanırıq ki Qərbi Azərbaycanla bağlı siyasətdə özünü doğruldacaq.
AMEA-nın Folklor İnstitunun Mifologiya şöbəsinin müdiri, professor Seyfəddin Rzasoy Qərbi Azərbaycana qaydışın folklor və yaddaşdan keçdiyini söyləyərək bildirdi: “Professor Mahirə Nağıqızı Nazlı anadan bayatılar dedi.Bəli biz Nazlı ananın folklor yaddaşı ilə Qərbi Azərbaycana qayıdacayıq!”
Kitabın rəyçisi, tarix üzrə fəlsəfə doktoru Leyla Calalova isə çıxışında bildirdi ki, Qərbi Azərbaycana qaydış konsepsiyası bizim gündəlik işimizə çevrilməlidir! Biz hökmən Qərbi Azərbaycana qayıdacayıq. Sonra İmirli kənd orta məktəbinin şagirdləri Zeynəb Abışova və Aytac Anıyeva mərhum professor Həsən Mirzəyevin və professor Mahirə Nağıqızının Dərələyəzə həsr edilmiş şerlərini səsləndirdilər.
Tədbirin sonunda polkovnik Ənvər Quliyevə və Möhübbət Səmədoğluna Müvəkkil Hüquq Mərkəzinin fəxri dipolomları təqdim edildi.

Musa MURADLI

ADPU-da “Qərbi Azərbaycana doğru - Vətən bizi səsləyir” mövzusunda tədbir keçirilib - FOTOLAR

Oktyabrın 27-də Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetində (ADPU) Qərbi Azərbaycan İcması (QAİ) ilə birgə Ümummilli Lider Heydər Əliyevin 100 illik yubileyinə həsr olunmuş “Qərbi Azərbaycana doğru - Vətən bizi səsləyir” mövzusunda tədbir keçirilib.
QHT.az xəbər verir ki, tədbirdə Milli Məclisin deputatları, ictiami-siyasi xadimlər, elmi-pedaqoji ictimaiyyətin nümayəndələri və Qərbi Azərbaycan ziyalıları iştirak ediblər.
Tədbirdən əvvəl Filologiya fakültəsi tərəfindən hazırlanan “Zəfər guşəsi”nin açılışı olub. Guşə iki hissədən ibarətdir, - birinci hissədə Pedaqoji Universitetin Birinci Qarabağ müharibəsi və Vətən müharibəsində şəhid olmuş tələbə və məzunlarının adları əks olunub, ikinci hissədə isə “Dəmir yumruq” ətrafında Şuşa qalasının işğaldan azad olunmasını əks etdirən möhtəşəm kompozisiya tədqim olunur. Qeyd edək ki, ADPU-nun tələbə və məzunlarından I Qarabağ müharibəsində adları məlum olan 29 nəfər, Vətən müharibəsində 14 nəfər, 2022-ci ilin sentyabr döyüşlərində isə 1 məzunu şəhid olmuşdur. Onlardan 3 nəfəri Azərbaycanın Milli Qəhrəmanıdır, 3 nəfəri isə “Azərbaycan Bayrağı” ordeni ilə təltif edilmişdir.
Sonra ADPU-nun beynəlxalq əlaqələr üzrə prorektoru, professor Mahirə Hüseynovanın dəstəyi və təşəbbüsü ilə keçirilən tədbirdə iştirakçılar, Qərbi Azərbaycanın folklor sənəti nümunələri, tarixi, etnoqrafiyası ilə bağlı kompozisiyalar, kitab sərgisi və Dərələyəz mahalının tanınmış simalarının fotoşəkilləri ilə tanış olub, universitetdəki Heydər Əliyev muzeyini ziyarət ediblər.
Azərbaycan Respublikasının Dövlət Himninin səsləndirilməsi və şəhidlərin əziz xatirəsinin bir dəqiqəlik sükutla yad edilməsi ilə başlayan tədbirdə giriş sözü ilə çıxış edən ADPU-nun rektoru professor Cəfər Cəfərov Azərbycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin oktyabrın 15-də Xankəndi, Xocalı, Xocavənd, Ağdərə və Əsgəranda Dövlət Bayrağını ucaltmasını xatırladaraq, bu gün xalq olaraq möhtəşəm tarixi dövr yaşadığımızı vurğulayıb.
O bildirib edib ki, əsası Ümummilli Liderimiz Heydər Əliyev tərəfindən qoyulan dövlətçilik siyasətinin layiqli sərkərdəsi olan cənab Prezidentin rəhbərliyi ilə Azərbaycan öz gücü hesabına ərazi bütövlüyü və suverenliyini bərpa etdi, bu gün nəinki Qarbağ və Şərqi Zəngəzura qayıdırıq, eyni zamanda Qərbi Azərbaycana qayıdış konsepsiyasının reallaşdırılmasına başlanılıb.
Vurğulanıb ki, 2022-ci il dekabr ayının 24-də Qərbi Azərbaycan İcmasının yeni inzibati binasındakı nitqində Prezident İlham Əliyev İcma ziyalılarının qarşısında qərbi azərbaycanlıların öz tarixi vətənlərinə qayıda bilməsi üçün Azərbaycan dövlətinin köməyinə arxalana biləcəyini bəyan etdi. Ölkə başçısının bəyanatı 1997-ci ildə Prezident Heydər Əliyevin imzaladığı “1948-1953-cü illərdə azərbaycanlıların Ermənistan SSR ərazisindəki tarixi-etnik torpaqlarından kütləvi surətdə deportasiyası haqqında” Fərmandan irəli gələn vəzifələrin icrasına yönələn addımların davamı idi.

Bu, XIX əsrin sonları - XX əsrin əvvəllərindən bugünkü Ermənistan Respublikasının ərazisindən azərbaycanlıların minillik tarixi ərazilərindən zorla çıxarılması ilə başlayan və 100 ildən artıq davam edən prosesə qarşı hüquqi-siyasi mübarizənin başlanğıcı idi. Biz yüz minlərlə azərbaycanlının beynəlxalq konvensiyalarla təsbit olunan əzəli haqqına qovuşacağına inanırıq.
Qərbi Azərbaycan İcmasının İdarə Heyətinin sədri, Milli Məclisin deputatı Əziz Ələkbərli, ADPU-nun beynəlxalq əlaqələr üzrə prorektoru, Filologiya fakültəsinin dekanı v.i.e., QAİ-nin Dərələyəz mahalının Keşkənd rayonu üzrə icma sədri, prof. Mahirə Hüseynova və Paşalı rayonu üzrə icma sədri Faiq Xudayev mövzu ətrafında geniş məruzələr etdi. Məruzələrdə Qərbi Azərbaycan irsinin araşdırılması, Respublika və beynəlxalq səviyyədə təbliği bu gün informasiya və elm cəbhələrimizin önündə duran vacib vəzifələr kimi qeyd olunmuşdur. Bu istiqamətdə əsaslı elmi araşdırmaların aparılmasında mərhum akademik Həsən Mirzəyevin miqyaslı tətqiqatlarının mühüm mənbə rolunu oynadığı məruzəçilərin çıxışlarında xüsusi vurğulanmışdır.
Tədbirdə çıxış edənlərdən Milli Məclisin deputatları Fəzail Ağamalı, Hikmət Babaoğlu, Məlahət İbrahimqızı, İcma nümayəndələrindən Səməd Vəkilov və Məhəmməd Rəsuloğlu, Qərbi Azərbaycan İcması Ağsaqqallar Şurasının üzvü, akademik Abel Məhərrəmov və başqaları əzəli torpaqlarımıza qayıdışla bağlı ali təhsil müəssisələrində bu tip geniş maarifləndirmə tədbirlərinin keçirilməsinin əhəmiyyətini vurğulamış, ADPU-nun Beynəlxalq əlaqələr üzrə prorektorluğuna təşəkkür etmişlər.


Tədbir incəsənət nümayəndələri və Filologiya fakültəsində fəaliyyət göstərən “Meh” ədəbi dərnəyinin üzvlərinin ifasında bədii hissə ilə davam etmişdir.
Sonda Qərbi Azərbaycanla bağlı videoçarx nümayiş olunub, xatirə şəkili çəkdirilib.

[center]

Qərbi Azərbaycan İcması bəyanat yayıb

Erməni silahlı dəstələri tərksilah edilməli və xunta rejimi ləğv olunmalıdır.
Ermənistan hökuməti beynəlxalq hüquqa və öhdəliklərinə əməl etməli, öz ordusunun qalıqlarını Azərbaycanın suveren ərazisindən çıxarmalı, qanunsuz erməni silahlı dəstələri tərksilah edilməli və xunta rejimi ləğv olunmalıdır. Bu barədə Qərbi Azərbaycan İcmasının bəyanatında bildirilib. Qeyd olunub ki, Rusiya Federasiyasının sülhməramlı qüvvələrinin müvəqqəti yerləşdiyi Azərbaycan ərazilərində qanunsuz şəkildə qalmaqda olan Ermənistan silahlı qüvvələri 2023-cü il sentyabrın 19-da erkən saatlarda Xocavənd rayonunda minalardan istifadə etməklə törətdiyi diversiya hücumları nəticəsində dördü polis, ikisi mülki şəxs olmaqla, altı nəfər azərbaycanlını qətlə yetirib. Erməni hərbi birləşmələrinin bundan əlavə, Azərbaycan Ordusunun mövqelərini atəşə tutması nəticəsində iki hərbi qulluqçu yaralanıb.
Bütün bunlar Ermənistanın Azərbaycan ərazilərindən qoşunlarını tam çıxarmaq öhdəliyini yerinə yetirməkdən imtina etməsi, separatizmi dəstəkləməsi, Azərbaycanın reinteqrasiya səylərini sabotaj etməsi və Azərbaycana qarşı beynəlxalq miqyasda kütləvi qarayaxma kampaniyası aparması kontekstində baş verir. Açıq görünür ki, Ermənistanın hədəfi yenidən güc tətbiq etməklə Azərbaycanın ərazilərini nəzarət altında saxlamaq və ərazi iddiasını davam etdirməkdir.
Azərbaycan tərəfinin beynəlxalq hüququn norma və prinsipləri əsasında atdığı ardıcıl addımlar Ermənistana sülhü və əməkdaşlığı seçmək imkanı yaratmışdı. Təəssüf ki, Ermənistan irqçi mono-etnik dövlətçilik və ərazi ekspansiyası ideologiyasından əl çəkməmiş və bir sıra bədnam havadarlarının fitnəsi ilə növbəti dəfə təxribat yolunu seçmişdir. Bütün bunları nəzərə alaraq, Azərbaycan Ordusu Qarabağda Azərbaycanın Konstitusiya quruluşunun bərpası üçün lokal antiterror tədbirlərinə başlayıb.
“Biz beynəlxalq ictimaiyyəti Ermənistanın mono-etnik dövlətçilik və ərazi ekspansiyası ideologiyasından əl çəkməsi, Azərbaycanın ərazi bütövlüyü və suverenliyinə qarşı qəsdini dayandırması və Ermənistandan qovulmuş azərbaycanlıların ləyaqətlə və təhlükəsiz şəkildə öz evlərinə qayıtmasına şərait yaratması üçün bu dövlətə təzyiq etməyə çağırırıq.”

Elnur İRƏVANLININ söz dünyası

HAQQA ƏYİLƏNDƏ UCALIR İNSAN

Özünə inanıb özün tapanda
Yaradıb qurmaqdan bac alır insan.
Yer üzü bir taxtdı, bəşər də ki şah,
Onu yaradandan tac alır insan.

Göz niyə yaranıb? – Baxmaqdan ötrü.
Çay niyə qıvrılır? – Axmaqdan ötrü.
Haqqın zirvəsinə çıxmaqdan ötrü
Haqqa əyiləndə ucalır insan.

Dünyanın hikməti çoxdu, dərindi,
Ömür sevincin yox, dərdi-sərindi.
Vaxtın gətirdiyi yuxu şirindi,
Ona aldananda qocalır insan.

05.09.2007

ƏVVƏLİM AXIRA GƏLİB ÇATDI Kİ...

Bəxtimin üzünü ağartmaq üçün
Bir adam bir ovuc əhəngi verməz.
Rəssam dostlarımın getsəm üstünə,
Mənim axtardığım o rəngi verməz.

Bir yerdə yurd salıb qurmadım binə,
Öyrəşəm dumana, bağlanam çənə.
Bəxtimi çəkməyə bəxt yazan mənə
Nə fırçanı verməz, nə rəngi verməz.

Əvvəlim axıra gəlib çatdı ki,
Mürgü vuran günlər yatayatdı ki.
Sürdüyüm bu ömür elə atdı ki,
Ayağın qoymağa üzəngi verməz.

15.01.2008

YAŞAMADIM ÜRƏYİMCƏ

Ümidimi bu ömür, gün
Puç elər, puç elər, gedər.
Qorğa dərdlər ürəyimi
Sac elər, sac elər, gedər.

Yaşamadım ürəyimcə,
Ərimişəm incə-incə.
Kədər gözümü sevincə
Ac elər, ac elər, gedər.

Bu nə qurğu, bu nə kələk,
Yarı iblis, yarı mələk.
Bir dərdimi zalım fələk
Üç elər, üç elər, gedər.

Ümidlər dönüb qılınca,
Kəsər səbrimi alınca.
Gələn gedənin dalınca
Köç elər, köç elər, gedər.

15.12.2008, Uşaq Nevroloji Xəstəxanası

ÜRƏK SÖZÜMÜZƏ BAXMIR

Gözümüzə dik baxanlar
İndi üzümüzə baxmır.
Düzlər əyriyə baxsa da,
Əyri düzümüzə baxmır.

Olmuşları ananlar var,
Olacağı sananlar var,
Odumuza yananlar var,
Amma közümüzə baxmır.

Çağlar ola o çağ kimi,
Dayanaq, duraq dağ kimi.
Nadinc, şıltaq uşaq kimi
Ürək sözümüzə baxmır.

19.12.2008, Uşaq Nevroloji Xəstəxanası

SƏN DÜNYANI BİZDƏN OXU

Ürəyin aynası gözdür,
Ürəkləri gözdən oxu.
Dərinləri dərində gəz,
Dayazları üzdən oxu.

Çağlar özgə çağlar olub,
“Var”lar olub, “yox”lar olub.
Dağlar niyə dağlar olub?
Get, yamacdan, düzdən oxu.

Qorun kölə, müti hisdən,
Qaç dumandan, gizlən sisdən.
Ayırıb yaxşını pisdən,
Bacar, sözü sözdən oxu.

Bu nə rəngdir, nə boyadır,
Günəş gündüzə ziyadır.
Hər bir insan bir dünyadır,
Sən dünyanı bizdən oxu.
09.05.2009, Oğuz rayonu

BƏXTƏVƏR BAŞINA

Ucalmısan ərşi-əlaya,
Ey dağ, bəxtəvər başına.
Gətirmisən göydən yerə
Soraq, bəxtəvər başına.

Şam alışıb getdi bada,
Zülmət alov tuta-tuta.
Pərvanələr yandı oda,
Çıraq, bəxtəvər başına.

Köz olmuşuq ocağında,
Səsimiz var sorağında.
Çürüyürük qucağında,
Torpaq, bəxtəvər başına.
08.06.2009, “Bilgəh” Kardioloji Sanatoriyası


YÜZ YAŞ NƏDİR Kİ

Görkəmli oftalmoloq, tibb elmləri doktoru, professor, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar elm xadimi, Averbax mükafatı laureatı, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü Zərifə Əziz qızı Əliyevanın anadan olmasının 100 illik yubileyi münasibətilə

Tez-tez şəkillərin çıxar qarşıma,
Onda baxışlarım ayaq saxlayar.
Səni hamıdan çox neçə bəbəkdə
Nurunu itirmiş göz soraqlayar.

Bu gün uzaqları yaxın eləyən
Qoyduğun o yoldur, saldığın izdir.
Bəlkə, ona görə xalqa əzizsən,
Canparçan atanın adı Əzizdir.

Qəlbin güzgüsüdür, deyirlər ki üz,
Nura bələnibdir üzündə şəfqət.
Sanki yaranmışdın yaxşılıq üçün,
Amalın olmuşdu düzlük, sədaqət.

Yaşadığın ömür olsa da qısa,
Qaldı xoş əməllər səndən yadigar.
Qəlblərdə taxt quran, unudulmayan
İşıqlı xatirən, təmiz adın var.

Allahın sevdiyi yurd adamıydın,
İtmir el verdiyi qiymət, qədir ki...
Gələr əsrlərdən səsin, sorağın,
Ölümsüz adama yüz yaş nədir ki!

28.04.2023
"Bütöv azərbaycan" qəzeti
28 aprel 2023

Qərbi Azərbaycan İcması Ermənistanın baş nazirinə məktub göndərib

Məlum olduğu kimi, Qərbi Azərbaycan İcması beynəlxalq hüquqa əsaslanmaqla təhlükəsiz və ləyaqətli şəkildə qayıdışa dair konsepsiya hazırlamışdır. İcma qayıdış prosesinə sülh yolu ilə nail olmaq əzmindədir və onun yerinə yetirilməsi üçün dialoq yolunu seçmişdir. Bu müstəvidə, İcma öz mövqeyini siyasi-diplomatik kanallarla beynəlxalq təşkilatlara və aidiyyəti dövlətlərə izah edir.
Şübhəsiz ki, qayıdış prosesi üzrə siyasi müstəvidə aparılmalı prosesin mühüm bir hissəsini Ermənistan hökuməti ilə dialoq təşkil etməlidir. Ermənistan tərəfinin bizə qarşı törətdiyi böyük müsibətləri tarixi yaddaşımızda saxlamaqla bərabər qəbul edirik ki, sülh və inkişafın təmin edilməsinin yolu dialoq və barışıqdan keçir.
Bu barədə Qərbi Azərbaycan İcmasının mətbuat xidmətindən məlumat verilib.
Bildirilib ki, bu məramla İcmamız Ermənistan Respublikasının baş naziri Nikol Paşinyana məktub göndərərək, onu qayıdış məsələsi üzrə dialoqa başlamağa çağırıb. İcma məktubunda Ümumdünya İnsan Hüquqları Bəyannaməsində, Mülki və Siyasi Hüquqlar üzrə Beynəlxalq Paktda və digər mühüm beynəlxalq aktlarda təsbit olunmuş geriyə qayıtmaq hüququna əsaslanmaqla, Ermənistan hökumətini Ermənistan ərazisindən qovulmuş azərbaycanlıların öz evlərinə təhlükəsiz və ləyaqətli şəkildə qayıtmalarına şərait yaratmağa çağırır. Məktubda, həmçinin azərbaycanlıların öz yurdlarına qayıtmalarından sonra onların fərdi və kollektiv hüquqlarının təmin edilməli olduğu vurğulanır.
Məktubda azərbaycanlıların öz evlərinə sülh yolu ilə geri qayıtmaq tələblərinin Ermənistanın ərazi bütövlüyü və ya suverenliyinə xələl gətirə biləcək şəkildə qələmə verilməsinin yolverilməz olduğu bildirilir.
İcma məktubunda qarşılıqlı maraq kəsb edən məsələlərə dair Ermənistan hökuməti ilə dialoqa hər zaman hazır olduğunu qeyd etməklə bərabər, vurğulayır ki, azərbaycanlıların qayıdış prosesi və qayıdışdan sonrakı mərhələdə fərdi və kollektiv hüquqlarının təmin edilməsi müvafiq beynəlxalq mexanizm çərçivəsində baş verməlidir.
Ədalət və barışıq naminə biz insan haqları və reinteqrasiyaya əsaslanan sülhpərvər yanaşma seçdik və dialoq çağırışı ilə birbaşa Ermənistan hökumətinə müraciət etdik. İndi Ermənistan hökuməti buna qarşılıq verərək, bizimlə xoş niyyətlə dialoqa başlamalı və azərbaycanlıları öz evlərindən didərgin salaraq onları onilliklər ərzində düçar etdiyi ədalətsizliyə son qoymalıdır.
İcma qovulmuş azərbaycanlıların qayıdış hüququnun təmin edilməsi istiqamətində beynəlxalq hüquq əsasında sülhpərvər səylərini əzmlə davam etdirəcək.

NİSGİLLİ ÖMÜR KARVANI...SON DURACAQ.
(Bibim Səltənət Vəkilovanın parlaq xatirəsinə ittihaf olunur!)

Müstəqilliyimizin ilk illərində professor Kərim Həsənov (Vəkilov) və İ. Həbibbəylinin “Nəsil şəcərəsi” adlı kiçik həcmli kitabı nəşr edilmişdir. Bu Azərbaycanda nəsil şəcərəsi janrında yazılmış ilk əsər hesab oluna bilər. Bu kitab Azərbaycan tarixində müstəsna xidmətləri olan Qazax Sultanlığı (Tiflis), İrəvan Xanlığı və Şərur-Dərələyəz qəzası və Dərbənddə böyük mülklərə və idarəetmə hüququna malik olan vəkilovlar nəslinin Naxçıvanda məskunlaşan qanadından bəhs edirdi.
“Nəsil şəcərəsi” kitabının çapından (1992) məmnun qalsaq da bir sıra məsələlərə öz narazılığımızı bildirmək üçün qardaşım Mobillə mərhum Kərim müəllimin yanına getdik. Kərim müəllim həmin vaxtı Bakı Dövlət Universitetinin nəşriyyatının müdiri idi. O, dəyərli bir qohum, nəslimiz üçün çox qiymətli bir insan idi. Biz iki qardaş gənclik çılğınlığımıza salıb Kərim müəllimə öz iradlarımızı bildirdik. Əsas iradımız ondan ibarət idi ki, kitabda Xalq Qəhrəmanı Balo bəy Vəkilov haqqında niyə yazmamısınız?
Rəhmətlik Kərim müəllim bizim iradlarımıza çox təmkinlə qulaq asdı və bizi sakitləşdirdi. Dedi sizdən əvvəl bir yaşlı xanım zəng vurub Balo bəyə görə mənə kəskin irad bildirdi. Ancaq narahat olmağa dəyməz bu ilk nəşrdi sonra təkminləşdirilib yenə çap ediləcək. Sizin də nə materiallarınız təklifiniz varsa gətirin böyük məmnuniyyətlə kitaba əlavə edək. Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi “Nəsil şəcərəsi” kitabında əsasən vəkilovlar nəslinin Naxçıvanda (Şərur-Dərələyəz) yaşayan hissəsinin tarixinə işıq salırdı. Amma girişdə nəslin Qazax və İrəvanda yaşayan qanadına da toxunulmuşdu. Biz qardaşım Mobillə birlikdə Vaqif Səmədoğlu ilə bu mövzuda söhbət etmək üçün onun yanına getdik. Vaqif Səmədoğlu həmin vaxtı Yazıçılar Birliyində otururdu. Biz eyni çılğınlıqla və bir az da minnətlə Vaqif Səmədoğlu ilə görüşdük ona nəsil şəcərəmizlə bağlı bəzi suallar verdik. O, bizə Naxçıvan və İrəvanda yaşayan vəkilovlarla qohumluqlarından danışdı. Vaqif Səmədoğlu bizə çox böyük qonaqpərvərlik və mehribanlıq göstərdi. Sonra bizə dedi ki, mən bu işləri o qədər də yaxşı bilmirəm bu məsələləri İlyas (atamın əmisi İlyas Vəkilov) əmimlə Mehdixan (Səməd Vurğunun böyük qardaşı Mehdixan Vəkilov) əmim daha yaxşı bilirdi. Sonra isə məni Mehdixan Vəkilovun oğlu Cavanşir Vəkilovla tanış etmək üçün ona zəng vurub danışdı. Beləliklə Vaqif Səmədoğlu bizim üçün Vaqif əmi oldu. Doxsanıncı illərin əvvələrindən Vaqif əmi dünyasını dəyişənə kimi bu doğma münasibət davam etdi. Dünyasını dəyişdikdən sonra isə həyat yoldaşı dəyərli Nüşabə xanım Vəkilova ilə “Vaqif Səmədoğlu Mərkəzi” təsis edərək onun irsini yaşatmağa çalışırıq.

Nəsil tariximizin digər səciyyəvi xüsusiyyətlərinə keçməmişdən əvvəl bəzi fikirlərə toxunmaq istəyirəm. Bu mənada Xalq Şairi Vaqif Səmədoğlunun və professor Leyla Vəkilovanın nəslimiz haqqında söylədikləri dəyərli fikirləri gənc nəsil üçün əsl örnəkdir.
Profesor Leyla Vəkilova: “Vəkilov ailəsi xüsusi ailədir. Bu ailədə sənə özün üçün yox xalqın üçün yaşamağı öyrədirlər!”
Vaqif Səmədoğlu: “Mənsub olduğum vəkiloğulları nəsli ilə fəxr etməyim üçün mən buna layiq olmalıyam. Gərək mənəvi cəhətdən, bu nəsil dənizinə girmək üçün kifayət qədər iradən olsun. Əgər iradən olmasa, üzməyi bacarmasan adi dənizdə batdığın kimi nəsil dənizində də bata bilərsən. Vəkiloğulları nəslinin əsas üç fəaliyyət istiqaməti var. Birinci hərbi, ikinci ədəbiyyat, poyeziya, üçüncüsü diplomatiya”
Burada Peyğəmbər Əfəndimizin nəsillə bağlı üç hədisini qeyd etməklə bu məsələlərə dair şəxsi düşüncəmin məhz islam ehkamlarına söykəndiyini çatdırmaq istəyirəm. Məhəmməd Peyğəmbər (s.s) deyir: “Öz nəsli üçün vuruşub ölənlər bizdən deyildir”, “Öz nəslini öyənlərin aqibəti peyin böcəyindən də urvatsız olacaq”, “Nəslini öymə, nəslinin adını da batırma”.
Mənsub olduğumuz vəkilovlar nəslinin tarixi Azərbaycanın tarixinin bir parçası kimi öyrənilməsi və gənc nəslin buna layiqli övladlar kimi yetişməsini zəruri hesab edirəm.
Unutmayaq ki, Vəkilovlar nəsli Azərbaycan xalqının tarixinə Azərbaycanın ilk xalq şairi Səməd Vurğun, xalq şairi Vaqif Səmədoğlu, xalq yazıçısı Yusif Səmədoğlu, xalq qəhrəmanı Balo bəy Vəkilov, körkəmli dövlət xadimi Mehdixan Vəkilov, Azərbaycanın Təbriz şəhərindəki konsulluğunun qurucusu, ilk baş konsul, diplomat Cavanşir Vəkilov, Cümhuriyyət Parlamentinin üzvü, 23 yaşında isə daxili işlər naziri işləmiş Mustafa bəy Nadir bəy oğlu Vəkilov, Azərbaycanın ilk hüquqşünasları Abbas bəy Vəkilov, Həsənalısultan bəy Vəkilov, Teymur bəy Vəkilov, İstiqlal bəyannaməsinin mətninin müəllifi, Cümhuriyyət Parlamentinin ən gənc deputatı Rəhim bəy Vəkilov, Azərbaycanın ilk həkimi Məmmədrza ağa Vəkilov, Azərbaycanın ilk və yeganə topoqrafiya generalı, Azərbaycanın siyasi xəritəsinin müəllifi İbrahim ağa Vəkilov, vergilər naziri olmuş Şöhrət Vəkilov, əməkdar mühəndis Ramiz Vəkilov, səhiyyə naziri Fəxri Vəkilov, tədarük naziri Qəzənfər Vəkilov, görkəmli iqtisadçı İbrahim Xəlil oğlu Vəkilov (Məmmədov), dünya şöhrətli jurnalist Leyla Vəkilli, ilk hüquq professoru Mustafa ağa Məhəmməd ağa oğlu Vəkilov, ilk uşaq evinin yaradıcısı Badisəba xanım Vəkilova-Köçərli, ilk qadın kimya elmləri doktoru Fatma xanım Vəkilova, general-polkovnik Kərim Vəliyev, ilk kənd qız məktəbinin yaradıcısı Mədinə xanım Vəkilova-Qiyasbəyli və b. şəxslər bəxş etmişdir.

Qayıdırıq bu yazının tarixçəsinə. 26 fevral 2023-cü ildə əziz bibim Səltənət Vəkilova həyata əbədi olaraq gözlərini yumdu. Bu bizim 26 fevral tarixində itirdiyimiz ikinci bibimiz idi. Xocalı soyqırımında Dilarə bibim (bibimiz qızı) şəhid olmuşdu. 28 iyul 2018-ci ildə böyüyüb boya-başa çatdığmız Bərdə rayonunun İmirli kəndinə qonaq getmişdik. Səltənət bibimlə görüşdük. Sevinc İncəlinin babam “Ermənilərə qarşı şücaətlə döyüşən Əhməd bəy Vəkilov kim olub?” adlı məqaləsi ilə tanış olan bibim mənə dedi ki, mənim haqqımda bir yazı yaz. Mən də baş üstə dedim. Bibimlə Çivə kəndində (ata-baba kəndimiz) Musavatçıların repressiyaları onların siyahısının necə ələ keçirilməsi və.s mövzuda söhbət etdik. Lakin mən daha geniş məqalə yazım deyə yazını sonraya saxladım lakin sən saydığını say gör fələk nə sayır deyib atalar. Mən öz vəfa borcumu yerinə yetirə bilmədim. Nəhayət bibimin mənsub olduğu ailə haqqında bu yazını yazmaq qərarına gəldim.
Bibim Səltənət Vəkilovanın atası Əhməd bəy (bəzi sənədlərdə Amo kimi qeyd edilib) Həsən bəy oğlu Vəkilov Naxçıvan Xanlığının Şərur-Dərələyəz qəzasının naibi olmuş Həsənalı Sultan Vəkilovun nəvəsidir. Əsasən Qazax Sultanlığı İrəvan, Naxçıvan (Şərur-Dərələyəz) ərazilərində məskunlaşmış vəkilovlar nəsli XV əsrdə Türkiyə ərazisindən Qazax Sultanlığına oradan isə Naxçıvan və İrəvan ərazisinə yayılmışlar. Nəslin hərəkət trayektoriyası ilə bağlı tədqiqatçılar arasında fərqli fikirlər mövcuddur. Vəkilovlar nəslinə əsas titullar Səfəvi dövləti tərəfindən verilmişdir. İrəvan və Naxçıvan xanlıqları Çar Rusiyası tərəfindən işğal edildikdən sonra Qafqaz canişini Paskeviçin göstərişi ilə fransız əsilli rus səyyahı İvan İvanoviç Şopen İrəvan və Naxçıvan əhalisinin siyahıya alınmasını həyata keçirmişdir. İ.İ.Şopenin hazırladığı “Dərələyəz mahalının kameral təsviri”nə (dəyərli alim Nazir Əhmədli tərəfindən nəşr edilib) əsasən Şərur-Dərələyəz qəzasının ondan artıq kəndi Vəkilovlar nəslinin məhək daşlarından olan Həsənalı Sultan Vəkilovun şəxsi mülkü olmuşdur. Həsənalı Sultan Vəkilov Şərur mahalının Yaycı kəndində doğulmuş sonra isə Çivə kəndinə köçmüşdür. Həsənalı Sultan Vəkilov Çivə kəndinə köçdükdən sonra Yaycı, Düdəngə, Günnüt kəndindən əhali gətirərək kəndin daha da sıx məskunlaşmasını təmin etmişdir.
Çivə kəndinin ən ağır günləri 1918-ci ildə Andranik Ozanyanın dəstələrinin Şərur-Dərələyəz qəzasına hücumlarından sonra başlamışdır. Səltənət xanımın atası Əhməd bəy Vəkilovun yaşadığı Çivə kəndi erməni-müsəlman qırğınlarının ən qaynar nöqtələrindən biri olmuşdur. Bölgəyə hücumlar xalq qəhrəmanı Balo bəy Vəkilovun (Əhməd bəy Vəkilovun əmisi Cəlil bəy Vəkilovun oğludur) rəhbərliyi ilə könüllü özünümüdafiə dəstəsinin yaradılmasına səbəb oldu. Bu dəstənin ən fəal üzvlərindən biri də Əhməd bəy idi. O, bütün döyüşlərdə Balo bəylə birlikdə şücaətlə iştirak etmişdir. Dəstədə İsmayıl bəy, Əli bəy, Hüseyn bəy, Qafar bəy, Yusif bəy, Kərbəlayı Əşrəf bəy, Paşa bəy, Kərbəlayi Firudin bəy və başqa Vəkilovlar o cümlədən Çivə kəndinin qəhrəman camaatı ermənilərə qarşı döyüşlərdə iştirak etmişlər.
Ermənilərin hücumlarından birində Balo bəy, Əhməd bəy və Kərbəlayi Əşrəf bəy öz döyüş dostları ilə birlikdə böyük bir kötüyün içini oyub oraya çoxlu miqdarda barıt doldururlar. Sonra həmin kötüyü partladırlar. Ermənilər gurultunu eşidib vahimələnirlər ki, Çivəyə Osmanlı Türkiyəsindən top gətirildiyini düşünərək böyük bir ərazini qoyub qaçırlar. Sonralar ermənilər Çivəni bir neçə dəfə mühasirəyə alırlar. Ancaq müdafiəçilərin müqavimətini qıra bilmirlər. Ağır döyüşlərdən sonra Dərələyəzin müdafiəçiləri Çivə ətrafına yığışırlar. Bu zaman Vedibasar istiqamətində də qızğın döyüşlər gedirdi. Orada müdafiəçilərə Abbasqulu bəy Şadlinski başçılıq edirdi. Qüvvələr nisbətinin kəskin dəyişməsi ilə əlaqədar Dərələyəzin , Naxçıvanın (o cümlədən Vedibasarın) əhalisi geri çəkilməli olur. Əhməd bəy Vəkilov əmisi oğlu xalq qəhrəmanı Balo bəy Vəkilov və Çivə müdafiəçiləri də Naxçıvanın bütün əhalisi ilə birlikdə Arazın o tayına–Cənubi Azərbaycana üz tuturlar. Mərhum tarixçi alim Əli Əliyev özü bu hadisələrin canlı şahidi olmuş və "Biz əzablı bir ömür yaşadıq" xatirə memuarında Balo bəy Vəkilov və Çivə müdafiəçilərinin Cənubi Azərbaycana keçməsini təsvir etmişdir.
Əhməd bəyin ailəsi xalq qəhrəmanı Balo bəyin dəstəsi ilə birlikdə Arazı keçsələr də İran ərazisində ayrı düşürlər. Onların ayrı düşdükləri ağır dönəmlərdə yaşadıqları həyəcan dolu günlər ayrıca tədqiqat mövzusudur. Bu ağır günlərin şahidi olmuş nənəm Şəhrəbanu xanım da həyəcanlı günləri ömrünün son günlərinə kimi yaddaşında yaşatmışdır.
Bir müddət Cənubi Azərbaycanda qaldıqdan sonra müdafiəçilər yenidən geri qayıdır. Bu zaman Əhməd bəyin atası Məşhədi Həsən bəy bu hadisələrin ağırlığına xalqın faciəli vəziyyətinə dözmür, Naxçıvan şəhərində vəfat edir. Xalq qəhrəmanı Balo bəy Vəkilov geri qayıdandan sonra Bakıya gedir, Məhəmməd Əmin Rəsulzadə ilə görüşür. Məhəmməd Əmin Rəsulzadə onlara öz kəndlərinə qayıtmağı məsləhət görür. Bu dövrdə Dərələyəzin əhalisinin bir hissəsi Qarabağa köçür. Balo bəy və Çivə müdafiəçiləri isə öz kəndlərinə qayıdır. Yenidən döyüşlər şiddətlənir. Bu döyüşlərdə xalq qəhrəmanı Balo bəy və Çivə müdafiəçiləri o cümlədən Əhməd bəy özlərini məğlubedilməz qəhrəman kimi göstərirlər. Ermənilər xalq qəhrəmanı Balo bəyin başına mükafat təyin edirlər. Lakin istəklərinə nail ola bilmirlər.
Bolşevik Rusiyası Azərbaycan Cümhuriyyəti hakimiyyətinə son qoyduqdan sonra rus imperiyasının və yerli bolşeviklərin köməyi ilə əhalisi yalnız Azəraycan türklərindən ibarət olan Çivə kəndi Ermənistanın inzibati ərazi bölgüsünə daxil edildi. Əhməd bəy Vəkilov və xalq qəhrəmanı Balo bəy Vəkilovun mənsub olduğu vəkilovlar nəsli repressiyalara, təqib və təzyiqlərə məruz qaldı. Onların bütün mülkiyyəti evləri, torpaq sahələri, bağları alınıb kolxoza verildi. Vəkilovların bir hissəsi 37-ci il faciəsinin qurbanı oldu bir hissəsi isə el-obanı tərk etmək məcburiyyətində qaldılar. Əksəriyyəti soyadlarını dəyişmək məcburiyyətində qaldılar. Əhməd bəy Vəkilovun anadangəlmə lal olması onu represiyyadan xilas etsə də bəy ailəsindən olduqları üçün 1940-cı ilə kimi kolxoza üzv olmağa qoymurlar. Nəhayət, Əhməd bəy Vəkilovu da 1951-ci ildə ailəsi ilə birlikdə Qərbi Azərbaycan ərazisindən deportasiya edirlər. Əhməd bəy Vəkilovun adı köçmə sənədinə qeyd edilsə də o, doğma yurdunu tərk etmək ona qismət olmur. Hadisələrin ağırlığı və faciəliliyi onun da həyatla vidalaşmasına səbəb olur. Övladları isə öz doğma yurd–yuvalarından deportasiya olunaraq Bərdə rayonunun İmirli kəndinə köçməil olurlar. Bu qeyd edilənlər Səltən Vəkilovanın mənsub olduğu ailəsinin ictimai məzmun daşıyan həyat hekayəsinin bir parçasıdır.

Səltənət xanımın babası Həsən bəy Vəkilov Sara və Xədicə xanım adlı iki xanımla evli olub. Həsən bəyin Sara xanımla nigahından Əhməd bəy Səkinə və Tovuz adlı iki qızı doğulub. Xədicə xanımla evliliyindən isə Əhəd və Məhəmməd adlı iki oğlu olub (Əhəd və Məhəmməd hər ikisi çox gənc yaşlarında dünyasını dəyişib). Sonradan Əhməd bəy övladlarına öz qardaşları Əhəd və Məhəmmədin adını qoyub. Əhməd bəy ilk evliliyi Çivə kəndindən Zeynəb adlı xanımla olub. Bu nigahdan onun Leyla və Sidiqə adlı qızı olub. Sidiqə xanım doğulanda anası dünyasını dəyişib. Sonra Əhməd bəy Danzik bəylərindən Həsən bəy Vəkilovun qızı Şəhrəbanu xanımla ailə qurub. Nənəm Şəhrəbanu xanımın Zeynəb adında bir bacısı da var idi. Zeynəb xanım Vəkilova Şərurun Yeycə kəndində Mirəhməd ağa Seyidovla ailə qurmuşdu bu nigahdan doğulan Yusif Seyidov ailədə başqa bacı-qardaşı olmadığı üçün xalası uşaqları ilə bacı-qardaş kimi böyümüşdülər. Uşaq yaşlarımızdan Yusif əmi kimi tanıdığımız bu şəxs Azərbaycanın məhşur dilçi alimi professor Yusif Seyidov idi.
Əhməd bəylə Şəhrəbanu xanımın nigahından İsa, Musa, Mustafa, Məhəmməd, Əhəd adlı oğlu Səltənət adlı qızı dünyaya gəlib. Əhməd bəyin qızı Leyla xanımın taleyi acı sonluqla bitib. Danzik kəndində Sultan bəylə ailə quran Leyla xanım çox cəsur emosional bir xanım olub. At belində aynalı tüfəng çiynində Danzik kəndindən Çivəyə qayıdarkən yolda ermənilər qarət məqsədi ilə öldürüblər. Meyidini 2-3 gün sonra tapmaq mümkün olmuşdur. Böyük bir acı ilə ailəsi onu dəfn edərək nisgilini öz ürəklərində daimi yaşatmışlar. Sidiqə xanım Vəkilova isə həmkəndlisi Oruc Nürəliyevlə ailə qurmuş bu nigahdan onu Nuriddin, Məhəmmədəli, Dilarə, Yaqub, Əzət adlı övladları olmuşdur. Sidiqə xanım və Oruc kişinin hədsiz gözəl simaları daima doğmalarının xatırladığı xarakterik cizgilərindəndir. Sidiqə xanımın gözəl siması qızları Dilarə və Əzətdə özünü təcəssüm etmişdir. Çivə kəndinin bolşevikləri tərəfindən ağır repressiyalara məruz qalan vəkilovlar ailəsi Dərələyəzdən deportasiya zamanı məhz Bərdə rayonun İmirli kəndində köçməkləri də Sidiqə xanımın övladlarının həmin kəndə köçmələri ilə bağlı olub. Əmim İsa Vəkilovdan bu cür ağır repressiyalardan sonra nədən kəndin camaatı ilə birlikdə İmirliyə köçdüklərini soruşduqda bildirdi ki, nə edim bacımın uşaqlarını ata bilməzdim. Ailəmiz üçün əziz olan digər bibimiz Sidiqə xanım dünyasını dəyişməzdən əvvəl Şərurun Arbatan kəndində qardaşı İsa müəllimlə qızı Əzət xanımı görmək istəməsi və kənddəki bulağın suyundan istəməsi də nisgilli həyat hekayəsinin acı finalı kimi yaddaşlarda qalıb.
Qayıdaq bu günlərdə dünyasını dəyişmiş Səltənət bibimə o gözəl siması, kişi səxavəti, namus-qeyrəti ilə Azərbaycan xanımının ən xarakterik obrazını özündə əks elətdirən bir xanım idi. Mənsub olduğu ailəsinə və nəslinə çox bağlı idi. Həyatda ən çox təəssüf etdiyi məsələlərdən biri ali təhsil ala bilməməsi idi. Mühafizəkar bəy ailəsinə mənsub olduğu üçün qardaşları onun oxumasını uyğun bilməmişdilər. Bibim təfəkkürlü insan idi onun oxumaması heç vaxt hiss edilmirdi. Bibim və ailəsi üçün həyatın ağrı-acısını hiss etdirən dönəm qardaşları Məhəmmədi gənc yaşlarında vaxtsız itirmələri olmuşdu. Bibim üçün Məhəmməd əmimin ruhu ən müqəddəs and yeri idi. Təəssüf ki, Məhəmməd əmimin ailəsi bu günlərdə daha böyük bir acı yaşadı. Atasının taleyini yaşayan ailənin böyuk övladı kübarlığı və mədəniyyəti ilə seçilən Məhəmməd əmimin böyük qızı Mətanət Türkiyə xəstəxanasında cərrahi əməliyyatdan sonra 49 yaşında faciəvi şəkildə dünyasını dəyişdi. Demək olar ki, bütün nəslimiz bu ölümdən sarsıldı. Ölümündən bir qədər əvvəl eşitdiyi bu xəbər bibimin duyduğu son acı oldu demək olar.
Gözəlliyi ilə diqqət mərkəzində olan Səltənət bibim gənc yaşlarından həmkəndlisi Vəli Ələkbərovla ailə qurub. Bu nigahdan onun Razim, Həcər, Nazim, Ələkbər, Sona adlı övladları olub. Səltənət bibimin həyat yoldaşı Vəli Ələkbərov Bərdə rayonunda sayılıb-seçilən kişilərdən olub.
Dəyərli bibim Səltənət xanımın mənsub olduğu vəkilovlar ailəsinə həsr edilmiş bu yazı ilə onun qarşısında vəfa borcumu yerinə yetirə bilməsəm də mənim üçün az da olsa təskinlikdir. Ruhu şad olsun!

Səməd Vəkilov
"Bütöv Azərbaycan" qəzeti
10 mart 2023