Türk diplomat İrəvanda - Nələr müzakirə edildi...

ATƏT-in baş katibi, türkiyəli diplomat Firudin Sinirlioğlu İrəvanda baş nazir Nikol Paşinyan və xarici işlər naziri Ararat Mirzoyanla görüşüb.
Politoloq Elxan Şahinoğlu Sinirlioğlunun İrəvana səfərini şərh edib.
O xatırladıb ki, iki ay əvvəl Firudin Sinirlioğlu Nikol Paşinyanla Münhen Təhlükəsizlik Konfransında da görüşmüşdü. İrəvandakı görüşlərdə Ermənistanın ATƏT-lə əməkdaşlığı və Azərbaycanla aparılan danışıqların hazırki vəziyyəti müzakirə olunub.
"Rəsmi İrəvan ATƏT-lə əməkdaşlığı davam etdirmək istəyərkən, rəsmi Bakının belə bir istəyi yoxdur. ATƏT 30 il ərzində Qarabağ münaqişəsini həll edə bilmədi, bu səbəbdən Azərbaycanda ən çox tənqid edilən təşkilat idi. Rəsmi Bakı İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra ATƏT-in Minsk Qrupunun ləğvinə çalışır. Buna baxmayaraq, ATƏT-in baş katibinin təcrübəli və Türkiyə Cumhurbaşqanı Rəcəb Təyyub Əroğana yaxınlığı ilə bilinən türkiyəli diplomat olduğu nəzərə alınaraq, rəsmi Bakı Firudin Sinirlioğlu ilə təmasdan imtina etməyəcək. Orası da aydındır ki, tutduğu vəzifəyə görə Firudin Sinirlioğlunun rəsmi Bakının “Minsk Qrupu ləğv olunmalıdır” yanaşmasını dəstəkləməsi çətindir. Ancaq türkiyəli diplomat onu da anlayır ki, de-fakto mövcud olmayan Minsk Qrupunin de-yure də ləğvi ümumi işin xeyrinədir. Bu sülh sazişinin imzalanması üçün iki əsas şərtdən birinin yerinə yetirilməsidir".

Xarici diplomatlar Xankəndiyə səfər edib.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin tapşırığına əsasən, xarici diplomatik korpusun işğaldan azad olunmuş ərazilərə tanışlıq səfərlərinin təşkili davam etdirilir.
Xankəndi şəhərində, Ağdərə və Xocalı rayonlarında Bərpa, Tikinti və İdarəetmə Xidmətinin ictimaiyyətlə əlaqələr şöbəsindən verilən məlumata görə, Xankəndidə səfərdə olan Azərbaycanda akkreditə olunmuş diplomatik korpusun və beynəlxalq təşkilatların, ümumilikdə 100-dən çox xarici diplomatik nümayəndəsi ilk olaraq Qarabağ Universitetində olublar. Burada onları
Xankəndi şəhərində, Ağdərə və Xocalı rayonlarında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin xüsusi nümayəndəsi Elçin Yusubov və Qarabağ Universitetinin rektoru Şahin Bayramov qarşılayıb.
Səfərdə Azərbaycanda akkreditə olunmuş 33 ölkədən və 7 Beynəlxalq təşkilatdan, ümumilikdə 100-dən çox diplomat və hərbi attaşelər iştirak edir.
Səfərdə məqsəd xarici diplomatları Xankəndi şəhərində həyata keçirilən bərpa və yenidənqurma işləri və Qarabağ Universitetində tələbələr üçün yaradılan şəraitlə yaxından tanış olmaqdı.

Xankəndidə konfrans keçirilir

Aprelin 14-də Baş Prokurorluq və Elm və Təhsil Nazirliyinin birgə təşkilatçılığı, Qarabağ Universitetinin tərəfdaşlığı ilə Xankəndi şəhərində yerləşən Qarabağ Universitetində “Heydər Əliyev və Suveren Azərbaycan” mövzusunda konfrans təşkil olunub. Konfransda Xankəndi şəhərində, Ağdərə və Xocalı rayonlarında Prezidentin xüsusi nümayəndəsi Elçin Yusubov, Baş prokuror Kamran Əliyev, elm və təhsil naziri Emin Əmrullayev və digər dövlət rəsmiləri iştirak edir. Onlar çıxışlarında Heydər Əliyev və onun davamçısı İlham Əliyevin Azərbaycan dövlətçiliyi qarşısındakı xidmətlərindən danışıblar. Xankəndi şəhərində, Ağdərə və Xocalı rayonlarında Prezidentin xüsusi nümayəndəsi Elçin Yusubov, çıxışında bildirib ki,dünya və bəşər tarixində Azərbaycan adlı coğrafi məkanın milli müstəqil dövlət institutu halına gətirilməsi, milli müstəqilliyimizin uzun illərdən sonra yenidən bərpası dahi şəxsiyyət Heydər Əliyevə nəsib olub. Azərbaycanın milli dövlət müstəqilliyinin yenidən bərpa olunması missiyası onun üzərinə düşüb. Hələ 1991-ci il 18 oktyabr tarixində ulu öndər Heydər Əliyevin də imza atdığı “Azərbaycan Respublikasının Dövlət Müstəqilliyi haqqında Konstitusiya Aktı” dövlətimizi rəsmi olaraq 1918-ci il mayın 28-dən 1920-ci il aprelin 28-dək mövcud olmuş Azərbaycan Demokratik Respublikasının varisi və müstəqil respublika elan etdi. Azərbaycanda müstəqil dövlət təsisatlarının qurulması, beynəlxalq normalara söykənən demokratik, hüquqi dövlətin yaranması, milli, mənəvi və əxlaqi dəyərlərimizin qorunub saxlanması, ilk Milli Konstitusiyamızın qəbul edilməsi, vətəndaş cəmiyyətinin formalaşdırılması və yeni iqtisadi kursun müəyyənləşdirilməsi prosesinin müvəffəqiyyətli həlli məhz Heydər Əliyevin xidmətləridir. O, müstəqil Azərbaycan dövlətini yaratmışdır. Onun öz sözlərini burda xatırladıram.“ Biz azad, müstəqil, sərbəstik. Biz heç kəsdən asılı deyilik. Biz öz taleyimizin sahibiyik. Bunun üçün, yalnız bunun üçün aylarla, illərlə əziyyət çəkmək olar. Çünki əsrlər boyu Azərbaycanın mütəfəkkirləri milli azadlıq, müstəqillik üçün vuruşub, mübarizə aparıblar. Buna nail ola bilməyiblər.Amma biz müstəqilliyə nail olduq. “Müstəqilliyin əldə olunması nə qədər çətindirsə, onun saxlanılması, daimi, əbədi olması bundan da çətindir. Hər birimiz həyatımızla, canımızla Azərbaycanın müstəqilliyini qorumalıyıq.” Burda Prezident İlham Əliyevin bir çıxışını da xatırlatmaq yerinə düşər. O, belə demişdi: Ümumilli lider Heydər Əliyev suveren Azərbaycanı Qarabağsız və onun tacı olan Şuşasız təsəvvür etmirdi. Ulu öndərin böyük coşqu ilə sevdiyi Qarabğda və Şərqi Zəngəzurda bu gün həyat yenidən canlanır. Şəhərlər, kəndlər, qəsəbələr abadlaşdıqca, bu torpaqların əzəli sahibləri sülh şəraitində əbədi yaşamaq üçün dogma yurdlarına qayıdırlar.Azərbaycan dövlətinin suverenliyinin təmini Prezident İlham Əliyevin liderlik qabiliyyətinin təzahürüdür. Bunu isə çıxışında Baş prokuror Kamran Əliyev deyib. O, vurğulayıb ki, Ulu Öndər Heydər Əliyevin təməlini qoyduğu müstəqil Azərbaycanın inkişaf etdirilməsi, iqtisadi və hərbi gücünün artırılması, beynəlxalq aləmdə aparıcı mövqeyə malik, regional və bir sıra qlobal məsələlərin həllində nüfuzlu tərəfdaş və söz sahibi olan dövlət kimi tanınması, ən əsası Azərbaycan dövlətinin suverenliyinin təmin olunması Prezident İlham Əliyevin liderlik qabiliyyətinin təzahürüdür:"Ali Baş Komandanın rəhbərliyi altında 2020-ci ildə Azərbaycan Ordusunun Ermənistan silahlı qüvvələrinə qarşı əks-hücum həmləsi ilə başladılmış 44 günlük Vətən müharibəsində əldə edilmiş tarixi qələbə 30 ilə yaxın işğal altında olan torpaqlarımızın azad edilməsi və dövlətimizin ərazi bütövlüyünün tam bərpa olunması ilə nəticələnib. 44 günlük Vətən müharibəsi milli qürurumuzun bərpası ilə yanaşı, həm də dünyaya ədalətin gec ya da tez bərqərar olduğuna dair bir mesaj kimi qəbul edilməlidir".

Aydın Quliyev Yazır:

Həqiqətin kimlərəsə acı dadı da olur...

Erməni faşizmi faşizmin ən yüksək forması deyil? İlham Əliyev düz demir? - erməni faşizminin Hitler faşizmindən üstün fərqinə birlikdə baxaq...
Ermənilər İlham Əliyevin Ağdamda çıxışından və xüsusilə də bu çıxışdakı "erməni faşizmi faşizmin ən yüksək formasıdır" sözlərindən möhkəm narahat olublar. Əslində gözlənilən də elə bu idi. Azərbaycandan gələn rəsmi bəyanatları dəstəkləyə bilməzlər ki... Baxmayaraq ki, Azərbaycan regionda sülh, normallaşma və yeni regional reallıqların legitimləşdirilməsi yönümündə rəsmi bəyanatları reallığa söykənir.
"Erməni faşizmi" ilə bağlı deyilənlər də çox ciddi əsaslara malikdir. Azərbaycan prezidenti burada nəyi düz demir ki?! Müstəqillik elan olunandan sonrakı Ermənistana rəhbərlik etmiş prezidentlərin hansı faşist təfəkküründən azad ola bildi? Heç biri..
İlk prezident Levon Ter Petrosyan özü açıq demədi ki, "Biz bir neçə yüz min azərbaycanlını Ermənistandan zorla çıxardıq, qalıb bizə problem yarada bilərdilər, Azərbaycanda yaşayan minlərlə erməninin də Azərbaycanı kütləvi tərk etməsini şərtləndirdik, onlar Azərbaycanda qalsaydılar, bu insanlardan Ermənistana təzyiq faktı kimi istifadə oluna bilərdi. Adam açıq deyir ki, 300 min azərbaycanlını məhz azərbaycanlı olduqları üçün Ermənistandan qovduq və minlərlə ermənini Bakıda və Sumqayıtda qurduğumuz qanlı oyunlarla çəkib apardıq ki, bizə qarşı onlardan istifadə olunmasın. Bunlar faşist təfəkkürü deyil? Faşizm daha necə olur ki?!
2- ci prezident Köçəryan demədi ki, ermənilər azərbaycanlılarla bir yerdə rahat yaşaya bilməz?! Başqa millətlərə nifrətin bundan başqa hansı ifadəsi ola bilər?! Daha faşizm necə olur?!...
3-cü prezident Serj Sarkisyan demədi ki, "Biz Xocalıda o hadisələri törədənə qədər Azərbaycanda elə bilirdilər ki, biz dinc insanlara, qocalara, qadınlara, uşaqlara əl vurmarıq. " Bu fikirlərin arxasında yatan faşizm ideologiyası deyil?...
30 il ərzində ermənilərin işğal etdikləri Azərbaycan ərazilərində törətdikləri cinayətlər insanlığa, milli topluma, təbiətə, cəmiyyətə, ekologiyaya, tarixi - mədəni irsə, dinə və müharibə qanunlarına qarşı törədilmiş cinayətlər deyildimi? Bunlar faşizm deyilsə, bəs nədir? Faşizmin xaç atalarından biri sayılan Hitler yəhudiləri və slavyanları kütləvi qırırdı, açıq deyirdi ki, slavyanların və yəhudilərin yaşamaq haqqı yoxdur. Ermənistanın dövlət elitası isə türk kökənliləri 30 ildə genosidə uğratdı. Hitler başqa millətlərdən olan insanları ən dəhşətli üsullarla fiziki olaraq məhv edirdi. Erməni faşistləri isə tək bununla kifayətlənmirdilər. Onlar üstəlik türk millətinə aid milli, dini, tarixi, mədəni, təbii irsi də məhv edirdilər. Bunlar erməni faşizminə "faşizmin ən yüksək forması" deməyə kifayət etmir?
Azərbaycan prezidenti də Ağdamda və ona qədər bir sıra tədbirlərdə elə bunları demir?!.
Ermənilərin cırnaması səbəbsiz deyil. Çünki onların xoşuna gəlməsə də, deyilənlər həqiqətdir. Həqiqətin şirin dadı ilə bərabər kimlərəsə acı dadı da olur...

"BU FACİƏ, XATIN, XOCALI SOYQIRIMLARINI GERİDƏ QOYUR...” - “Soyqırım Ensiklopediyasının yaradılması faydalı olardı”

Əziz həmvətənlər!
Bu gün - 31 mart tarixi ermənilər tərəfindən azərbaycanlılara qarşı törədilmiş qanlı qırğının qurbanlarının xatirəsinin anıldığı Azərbaycanlıların Soyqırımı günüdür. 1918-ci ilin mart soyqırımları öz amansızlığına və miqyasına görə təkcə Azərbaycan tarixində deyil, bəşər tarixində də ən qanlı faciələrdən biridir. Əllərinə düşən fürsətdən istifadə edən erməni cəlladları uşaq, qoca, qadın demədən dinc əhalini kütləvi surətdə qətlə yetirmiş, on minlərlə azərbaycanlı ilə yanaşı, minlərlə ləzgi, yəhudi, rus, avar və talış milliyyətinə mənsub insanları qılıncdan, süngüdən keçirərək diri-diri yandırmış, milli memarlıq incilərini, məktəbləri, xəstəxanaları, məscid və mədəni abidələri dağıtmışlar.
Erməni soyqırımına qiymət verərkən Ümummili Lider Heydər Əliyevin 26 mart 1998-ci il tarixli Fərmanına diqqət etməyə bilmərik. Sözügedən soyqırım hadisələrinə tarix və hüquq kontesksində dəyərləndirliməsini səciyələndirən bu fərman ermənilərin Azərbaycanın tarixi ərazilərinə köçürülməsinin əsas təməlini təşkil edən Gülüstan və Türkmənçay müqavilələrinə də qiymət verərək "Böyük Ermənistan" ideyalarının anatomiyasını açmışdır.
Fərmanda deyilir: “1813-cü və 1828-ci illərdə imzalanan “Gülüstan” və “Türkmənçay” müqavilələri Azərbaycan xalqının parçalanmasının, tarixi torpaqlarımızın bölünməsinin əsasını qoydu. Azərbaycan xalqının bu milli faciəsinin davamı kimi onun torpaqlarının zəbti başlandı. Qısa bir müddətdə bu siyasət gerçəkləşdirilərək ermənilərin kütləvi surətdə Azərbaycan torpaqlarına köçürülməsi həyata keçirildi. Soyqırımı Azərbaycan torpaqlarının işğalının ayrılmaz bir hissəsinə çevrildi. İrəvan, Naxçıvan və Qarabağ xanlıqlarının ərazilərində məskunlaşdırılan ermənilər orada yaşayan azərbaycanlılarla müqayisədə azlıq təşkil etmələrinə baxmayaraq öz havadarlarının himayəsi altında "Erməni vilayəti" adlandırılan inzibati bölgünün yaradılmasına nail oldular. Belə süni ərazi bölgüsü ilə, əslində, azərbaycanlıların öz torpaqlarından qovulması və məhv edilməsi siyasətinin bünövrəsi qoyuldu. "Böyük Ermənistan" ideyaları təbliğ olunmağa başlandı. Bu uydurma dövlətin Azərbaycan torpaqlarında yaradılmasına "bəraət qazandırmaq məqsədilə" erməni xalqının tarixinin saxtalaşdırılmasına yönəlmiş geniş miqyaslı proqramlar reallaşdırıldı. Azərbaycanın və ümumən Qafqazın tarixinin təhrif olunması həmin proqramların mühüm tərkib hissəsini təşkil edir”.

“Azərbaycanlıların Soyqırımı Günü”də bu fərmandan sonra rəsmiləşmişdir. Sözügedən Fərmanla martın 31-i “Azərbaycanlıların Soyqırımı Günü” elan edilmişdir. Fərmanda deyilirdi: “Azərbaycanın XIX-XX əsrlərdə baş verən bütün faciələri torpaqlarının zəbti ilə müşayiət olunaraq, ermənilərin azərbaycanlılara qarşı düşünülmüş, planlı surətdə həyata keçirdiyi soyqırımı siyasətinin ayrı-ayrı mərhələlərini təşkil etmişdir. Bu hadisələrin yalnız birinə – 1918-ci il mart soyqırımına siyasi qiymət vermək cəhdi göstərilmişdir. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin varisi kimi Azərbaycan Respublikası bu gün onun axıra qədər həyata keçirə bilmədiyi qərarların məntiqi davamı olaraq soyqırımı hadisələrinə siyasi qiymət vermək borcunu tarixin hökmü kimi qəbul edir. Heydər Əliyevin təşəbüsü ilə 1 sentyabr 2000-ci il tarixdə milli qanunvericilik bazasının möhkəmləndirliməsi və təkminləşdirilməsi istiqamətində aparılan dəyişiklik nəticəsində yeni Cinayət Məcəlləsi qəbul edilmişdir. Yeni Cinayət Məcəlləsinin 103-cü maddəsinə əsasən hər hansı milli, etnik, irqi və ya dini qrupu, bir qrup kimi bütövlükdə və ya qismən məhv etmək məqsədilə qrup üzvlərini öldürmə, qrup üzvlərinin sağlamlığına ağır zərər vurma və ya onların əqli qabiliyyətinə ciddi zərər vurma, qrupun bütövlükdə və ya qismən fiziki məhvinə yönəlmiş yaşayış şəraiti yaratma, qrup daxilində doğumların qarşısını almağa yönəlmiş tədbirləri həya-ta keçirmə, bir qrupa mənsub olan uşaqları zorla başqa qrupa keçirmə - Soyqırım cinayəti kimi təsbit edilmişdir. 1918-ci ilin 30 mart - 3 aprel tarixlərində Bakı şəhərində, eləcə də Qarabağ, Naxçıvan, Şamaxı, Quba, Xaçmaz, Lənkəran, Salyan, Zəngəzur və digər ərazilərdə Bakı Soveti qoşunları və daşnak erməni silahlı dəstələri 30 mindən çox azərbaycanlını qətlə yetirmiş, 10 minlərlə insanı öz torpaqlarından qovmuşdur.

Mart soyqırımında “Daşnaksutyun” partiyasının iştirakı rəsmi tarixi mənbələrdə öz əksini tapmışıdr. Belə ki, 1918-ci il martın 31-də Bakı şəhərində azərbaycanlıların kütləvi qırğınında Bakı Sovetinin 6 min silahlı əsgəri, eyni zamanda “Daşnaksutyun” partiyasının 4 minlik silahlı dəstəsi iştirak etmişdir. Üç gün davam edən qırğın zamanı erməni silahlıları bolşeviklərin köməyi ilə azərbaycanlıların yaşadıqları məhəllələrə qəflətən basqınlar etmiş, uşaqdan böyüyədək hər kəsi qətlə yetirmişlər. Soyqırım cinayətləri demək olarki Azərbaycanın əksər ərazilərini əhatə etmişdir. Şamaxı və Quba ərazilərində baş vermiş cinayətlər miqyasına görə daha çox kütləvi xarakter daşımışdır. Şamaxının 72 kəndində ermənilər tərəfindən 7 min nəfərin, o cümlədən 1653 qadın və 965 uşağın öldürdüyü bildirilir. bu faciənin tədqiqi məqsədilə 1918-ci il iyulun 15-də yaradılmış Fövqəladə İstintaq Komissiyası tərəfindən həmin dövrdə Şamaxı qəzasındakı 120 kəndin 86-sının erməni təcavüzünə məruz qaldığı təsdiqlənmişdir Quba qırğınları zamanı şəhərdə öldürülənlərin təxmini sayının 2900-dək, Quba qəzası üzrə ümumilikdə isə 4000 nəfərdən artıq olduğu qeyd olunur. Bu soyqırımı nəticəsində Quba qəzasının 122 kəndi tamamilə dağıdılmış, 2750-dən çox ev tamamilə yandırılmışdır. Tədqiqat zamanı o da məlum oldu ki, ermənilər dinc əhaliyə divan tutan zaman odlu silahdan istifadə etməyiblər. Aşkarlanan kəllə və digər insan sümüklərində güllə yeri yoxdur. Onların hamısı küt alətlərlə öldürülüb. Araşdırmalar göstərir ki, qətlə yetirilmiş insanların baş nahiyəsindən balta ilə vurublar. Sonra xəncərdən istifadə etməklə başı bədəndən ayırıblar. Bəzi kəllə sümüklərində mismarlar aşkarlanıb. İnsanların başına mismar vurmaqla öldürülməsi bu vəhşiliyin hüdudlarının olmadığını göstərir. Xüsusi qəddarlıqla öldürülən insanlar su arxlarına və quyulara doldurulub, üzəri torpaqla örtülüb.

Quba şəhərində soyqırımı memorial kompleksi 2007-ci ilin aprelində Quba stadionunun təmiri ilə əlaqədar aparılan qazıntı işləri nəticəsində kütləvi məzarlıq aşkarlandı. Məzarlıqdan tapılan insanların cəsədləri üzərində tibbi ekspertiza, antropoloji araşdırmalar aparıldı. Məzarlıqda 500-dək insan kəlləsi vardı. Onlardan 50-dən çoxu uşaqlara, 100-dən çoxu qadınlara aid idi. Bu adamların 1918-ci ildə ermənilərin Qubada törətdiyi soyqırımı qurbanları olduğu sübuta yetirildi Bu həqiqətlərin dünya ictimaiyyətinə çatdırılması, Azərbaycan xalqının gələcək nəsillərinin milli yaddaşının qorunması və soyqırımı qurbanlarının xatirəsinin əbədiləşdirilməsi məqsədilə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev 30 dekabr 2009-cu il tarixli Sərəncamı ilə Quba şəhərində “Soyqırımı memorial kompleksi“nin yaradılmasına qərar vermişdir.

Prezident İlham Əliyev Soyqırımı memorial kompleksinin açılışı zamanı demişdir: “1918-ci ilin mart-iyul aylarında erməni quldur dəstələri Azərbaycanın demək olar ki, bütün ərazilərində dinc əhaliyə qarşı soyqırımı törətmişlər. Beş ay ərzində 50 mindən çox soydaşımız erməni faşizminin qurbanı olmuşdur. Bakıda, Quba qəzasında, Şamaxıda, Qusarda, İrəvanda, Naxçıvanda, Zəngəzurda, Qarabağda, Lənkəranda, demək olar ki, bütün Azərbaycan torpaqlarında bizə qarşı soyqırımı törədilmişdir...Bakı soyqırımı, Quba soyqırımı, İkinci Dünya müharibəsində erməni faşizminin törətdiyi cinayətlər və keçən əsrin sonlarında növbəti dəfə erməni faşizminin təzahürləri Azərbaycan tarix elmində geniş şəkildə tədqiq edilməlidir.”

Erməni vəhşiliyinin izləri Bütöv Azərbaycan coğrafiyasını əhatə etmişdir. Soyqırımın ən qanlı izlərinə Qərbi Azərbaycan ərazilərində -Göyçə, Zəngəzur, Də-rələyəz, Basarkeçər və digər regionlarında da rast gəlinmişdir. Bu qanlı cinayətləri Yuxarı Bəyaziddən olan daşnaq “qəhrəmanlarından” biri Valıram belə təsvir et-mişdir: “Mən Basarkeçərdə heç nəyi nəzərə almadan, türk əhalisini qırdım, lakin bəzən gülləyə hayıfım gəlirdi. Bu köpəklərə qarşı ən düzgün vasitə odur ki, dö-yüşdən sonra bütün sağ qalanları toplayıb su quyularına doldurub üstündən ağ daşları tökəsən ki, onlardan əsər-əlamət qalmasın. Mən elə də etdim: bütün kişiləri, qadınları və uşaqları bir yerə topladım, əvvəlcə hamısını quyuya atdım, sonra isə quyunu ağzınadək daşla doldurub işlərini bitirdim”.

Soyqırımın ən dəhşətlisini ermənilər Pəmbək kəndində həyata keçirmişdilər. 1918-ci ilin Novruz bayramı günü gözlənilmədən erməni hərbi hissələri kəndi qəflətən mühasirəyə alaraq, iclas adı ilə 13 yaşından yuxarı 411 kişini qoyun yatağına toplamışdılar. Ermənilər belə bir hiylə işlətmişlər: “Biz qonşuyuq. Sizə qarşı heç bir düşmənçilik münasibətimiz yoxdur. Ancaq gözlənilən təhlükədən sizi xilas etmək istəyirik. Belə ki, Sasundan (Türkiyə) erməni ordusu gəlib Qarakilsəyə çatmışdır. Sizin həyatınız təhlükədədir. Ona görə bütün kişilər silahları ilə birlikdə (13 yaşdan yuxarı) kəndin ucqarındakı komaya (tövlə) toplansınlar. Silahınızı və özünüzü müdafiə edək. Sasun qoşunları Dilicana getdikdən sonra evinizə qayıdarsınız”.
Çarəsiz qalmış camaat qonşularına inanmışlar. Ermənilər onların silahını si-yahı üzrə təhvil almışlar, özlərini komaya doldurub “mühafizə” etmişlər. Sonra onlar qapı-bacanı kəsmiş, əvvəlcə güllə-baran etmiş, sonra isə bacalardan ot və neft töküb od vurmuşlar. 411 nəfər kişidən yalnız meyidlərin altında qalmış və ardınca kom tövləsinin buxarısından bir nəfər qaçıb canını qurtarmışdır (İndi həmin şəxsin Molla İsmayılın övladları Bakı şəhərində yaşayır). Kəndin digər sakinləri -qadınlar və uşaqlar hadisədən xəbər tutduqdan sonra kəndi tərki edib meşələrə, dağlara qaçmışlar, kiçik yaşlı uşaqlar meşələrdə soyuqdan tələf olmuşlar. Daşnaq hökuməti isə hadisədən bixəbər olduğunu bildirmişdir. Ümumiyyətlə, Pəmbək mahalında 9 azərbaycanlı kəndində həmin vaxtda 1000 nəfərdən çox azərbaycanlı qətlə yetirilmişdir. 1918-1920-ci illər ərzində Arçut kəndindən 60 nəfər həlak olmuşdur.

Həmçinin 1918-ci il Novruz bayramı günündə Əştərək yaxınlığında Gözəldərə (Tülkügözəldərə) kəndinə ermənilər basqın etmişlər. Kəndin 600 nəfərdən çox sakinini qətlə yetirib kəndin bütün tikililərini tam yandırmışlar ki, evlərdə və quyularda gizlənənlər olar.
Bu faciə Xatın və Xocalı faciələrini geridə qoyur. Hazırda kəndin xarabalığı mövcuddur. Həmin kənddən üç nəfər gənc qaça bilmişdir ki, bu gün onların Gürcüstanın Marneuli rayonunun Daştəpə kəndində nəsli-övladları yaşayır. Soyqırımı zamanı Qərbi Azərbaycan ərazisində elə azərbaycanlı ailəsi yoxdur ki, erməni təcavüzünə məruz qalmamış olsun, əksər ailələr isə tamamilə məhv edilmişdir.
Qərbi Azərbaycanda azərbaycanlıların soyqırımını etiraf edən bolşevik A. Lalayan yazırdı: “Ermənilər tərəfindən azərbaycanlıların qırılması çoxdan başlanıb, dövlət siyasəti səviyyəsinə qaldırılmış və Azərbaycan hüdudlarından kənara çıxmışdır. Onda təəccüblənməyə dəyərmi ki, ancaq Ermənistanda daşnaq hökuməti “özünün 30 aylıq hakimiyyəti dövründə (may 1918-noyabr 1920) azərbaycanlı əhalisinin 60%-ni qırmışdır”.

1918-1920-ci illərdə Qərbi Azərbaycanlıların başına gətirilən müsibətlər, günahsız adamların, qadınlar və uşaqların ağlasığmaz işgəncələrlə qətlə yetirilməsi haqqında şahidlik verən arxiv sənədləri də az deyildir. Şahidlərin ifadəsinə və rəs-mi sənədlərə əsasən Zəngəzur qəzasında 115 müsəlman kəndi dağıdılmışdır. Göstərilən kəndlərdə 3257 kişi, 2276 qadın, 2196 uşaq öldürülmüş, 1060 kişi, 794 qadın, 425 uşaq yaralanmışdır. Bütün qəza üzrə 10068 nəfər müsəlman əhalisi öldürülmüş və şikəst edilmişdir.
Zəngəzur qəzasının yüzdən artıq kəndinin dağıdılması, yüz minlərlə mal-qa-ra oğurlanması, bağların, tarlaların məhv edilməsi müsəlman qəzasının iqtisadi vəziyyətini dilənçi vəziyyətinə salmış, 50 000-dən çox qaçqın Azərbaycanın kənd-lərinə pənah gətirmişlər. Sadə hesablamalara görə qəzanın azərbaycanlılarına 1 milyard manat zərər vurulmuşdur. Zəngəzurda baş verən hadisələr haqqında hər cür yalan məlumatları təkzib etmək üçün Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti hökuməti məlumat yaymışdır. Məlumatda deyilirdi: “Təqribən bir ilə yaxın Zəngəzur qəzası sahəsində yerli bolşevik əhvali-ruhiyyəli ermənilərdən ibarət müxtəlif silahlı bandit dəstələri fəaliyyət göstərmişdir. Bu bandit dəstələri əhalini qorxudaraq və Azərbaycan hökumətini tanımayaraq müsəlman kəndlərini dağıtmış, öz doğma yurdlarını tərk etməyə məcbur olan və qonşu qəzalarda sığınacaq axtaran dinc əhalini qarət etmişlər. 60 000 nə-fərdən artıq müsəlman qaçqınlar, yersiz-yurdsuz aclığın və soyuğun bütün sınaq-larını görmüşlər”.
İrəvan quberniyasında 1918-ci ilin mart ayınadək dağıdılmış və tərk edilmiş müsəlman kəndlərinin siyahısında quberniyada 15 155 təsərrüfatı təmsil edən 199 kənd (100 626 nəfər) göstərilmişdir. 1908-1918-ci ilə qədər əhali artımı da hesablanaraq dağıdılmış kəndlərin əhalisi 135 000 nəfər təşkil etmişdir.

Sadiq Qurbanov
Milli Məclisin Təbii ehtiyatlar, energetika və ekologiya komitəsinin sədri

Paşinyan cini şüşədən çıxartdı - Ermənilər seçim etməlidir

Ermənistan Baş naziri Nikol Paşinyan parlamentdəki son çıxışında “Qarabağ hərəkatı fəaliyyətini dayandırmalıdır” deməklə sanki bilərəkdən cini şüşədən çıxartdı.
Bunu politoloq Elxan Şahinoğlu bildirib.
O qeyd edib ki, Paşinyanın bu açıqlamasından sonra radikal müxalifət təmsilçiləri “Qarabağ hərəkatına” dəstək ifadə ediblər, bir qrup erməni separatçısı isə İrəvanın mərkəzi meydanında çadırlar qurmağa başlayıb.
"Görünür, Paşinyana elə bu lazım idi. Paşinyan iki il əvvəl ona qarşı yürüşə başlayan, ancaq uğur qazanmayan keşiş Baqrat Qalstanyanı eyni üsulla taqətdən salmışdı. Əvvəlcə onun yürüşünə şərait yaratdı, aylarla davam edən müqavimət hərəkatı tərəfdar toplaya bilmədi. Biabır olan keşiş arxa plana keçdi.
Paşinyan “Qarabağ hərəkatı” ilə mübarizədə erməni cəmiyyətinin əksər hissəsinin ona dəstək verəcəyinə arxayındır. Əks halda baş nazir riskə gedib “əgər Ermənistan xalqı mənim qərarıma qarşı çıxarsa, o zaman mən Ermənistanın baş naziri olmayacağam” ifadəsini işlətməzdi. Ermənistan əhalisi İkinci Qarabağ müharibəsindəki ağır məğlubiyyətdən sonra “Qarabağ hərəkatı”, “Qarabağa qayıdış” kimi şüarlara dəstək verməyəcək. Paşinyan bu yolla seçiciləri arasında mövqeyini gücləndirməyə çalışacaq. Ermənistan əhalisi Paşinyanın “Azərbaycanla sülhə çalışmalıyıq” yanaşmasıyla radikal müxalifətin “Qarabağa qayıtmalıyıq” yanaşması arasında birinciyə üstünlük vermək məcburiyyətindədir. Çünki, ikinci seçim Ermənistanı Azərbaycanla müharibədə növbəti ağır məğlubiyyətə sürükləyəcək".

Populizm və Siyasi Kommunikasiya: Siyasətçilərin Uğur Formulu?

Giriş

Siyasi kommunikasiya siyasətçilərin seçicilərlə əlaqə yaratmaq və onların dəstəyini qazanmaq üçün istifadə etdikləri əsas vasitələrdən biridir. Müasir dövrdə siyasi kommunikasiya üsulları getdikcə daha çox dəyişir və siyasətçilər insanların diqqətini cəlb etmək üçün fərqli strategiyalardan istifadə edirlər. Bu strategiyalar arasında populizm xüsusi yer tutur.Populizm siyasi ideologiyadan daha çox üslub və ritorika kimi qəbul edilir. Populist siyasətçilər əsasən xalqın maraqlarını müdafiə etdiklərini iddia edir, elitaları isə cəmiyyətin problemlərinin əsas səbəbi kimi göstərirlər. Onlar siyasi mesajlarını emosional və sadə dillə çatdıraraq geniş kütlələrin rəğbətini qazanmağa çalışırlar.Populizm anlayışı XIX əsrdən etibarən siyasətdə istifadə olunmağa başlanıb. Sözün mənşəyi latın dilindəki “populus”, yəni “xalq” sözündən gəlir. Populizm tarixi boyu müxtəlif ideoloji istiqamətlərdə meydana çıxıb. Məsələn, solçu populistlər sosial bərabərsizliyə qarşı çıxış edərək zəngin elitaları tənqid ediblər, sağçı populistlər isə milli kimliyi və ənənəvi dəyərləri qorumaq adı ilə mühacirləri və qlobalist siyasətləri hədəfə alıblar.Populizmin klassik nümunələrindən biri 1930-cu illərdə Latın Amerikasında müşahidə olunub. Argentina prezidenti Xuan Peron populist ritorikadan istifadə edərək özünü işçilərin və yoxsul təbəqənin lideri kimi təqdim edib. XX və XXI əsrlərdə isə Avropada və ABŞ-da da populist siyasətçilər yüksəlişə keçiblər.Populist siyasətçilərin uğuru onların kommunikasiya bacarıqları ilə birbaşa əlaqəlidir. Onlar mürəkkəb siyasi və iqtisadi məsələləri sadələşdirərək insanlara daha cəlbedici bir çərçivədə təqdim edirlər. Bu strategiya seçicilərin onlara daha yaxın hiss etməsinə və onların mesajlarına inanmasına səbəb olur.Populist siyasətçilər müxtəlif kommunikasiya metodlarından istifadə edərək xalqın dəstəyini qazanmağa çalışırlar. Onların əsas strategiyaları vardır.Populist siyasətçilər mürəkkəb siyasi terminlərdən və akademik nitq tərzindən uzaq dururlar. Bunun əvəzinə, daha sadə, aydın və emosional nitqlərlə insanlara xitab edirlər. Onların çıxışları çox vaxt coşqulu olur və qəzəb, qorxu, ümid kimi güclü emosiyalar üzərində qurulurMəsələn, ABŞ-da Donald Tramp siyasi nitqlərində tez-tez “Amerikanın məhv edildiyini” vurğulayır və seçiciləri “ölkəni yenidən böyük etməyə” çağırırdı. Onun mesajları sadə və konkret idi: “Biz qalib gələcəyik!”, “Sistem çürükdür!”, “Xalqın səsi eşidilməlidir!”.Populist siyasətçilər ictimaiyyətdə qütbləşmə yaradan ritorikadan istifadə edirlər. Onlar cəmiyyəti iki əsas qrupa ayırırlar:
• Biz – xalq (zəhmətkeşlər, sıravi vətəndaşlar, vətənpərvərlər)
• Onlar – elita (korrupt siyasilər, böyük şirkətlər, qlobalist qüvvələr)
Bu yanaşma cəmiyyətin müəyyən bir hissəsinin özünü zərərçəkmiş kimi hiss etməsinə və populist lideri xilaskar kimi görməsinə səbəb olur. Bu metod Avropada sağçı populist partiyalar tərəfindən mühacirət məsələlərində də istifadə olunur. Onlar yerli xalqı “biz”, mühacirləri isə “onlar” olaraq təqdim edirlər.Populist siyasətçilər ənənəvi mediaya qarşı tənqidi mövqe sərgiləyirlər. Onlar mediaya güvənmədiklərini bildirir və öz fikirlərini sosial media vasitəsilə birbaşa insanlara çatdırırlar. Bu yanaşma xüsusilə sosial medianın gücləndiyi son onillikdə daha da təsirli olub.Məsələn, populist siyasətçilər tez-tez Twitter, Facebook və TikTok kimi platformalardan istifadə edərək mesajlarını sürətli və kütləvi şəkildə yayımlayırlar. Bunun əsas üstünlüyü odur ki, onlar öz mesajlarını senzura və manipulyasiya olmadan, birbaşa xalqa çatdırdıqlarını iddia edə bilirlər.Populist siyasətçilər qorxu hissindən manipulyasiya vasitəsi kimi istifadə edirlər. Onlar cəmiyyətə müxtəlif təhlükələr barədə xəbərdarlıq edir və özlərini bu təhlükələrə qarşı yeganə həll yolu kimi təqdim edirlər. Bu taktika siyasi kampaniyalar zamanı daha çox istifadə olunur.Məsələn, bəzi populist liderlər iqtisadi böhranı, mühacir axınını və ya milli təhlükəsizlik məsələlərini qabardaraq seçiciləri təşvişə salırlar. Sonra isə özlərini “bu problemləri həll edə biləcək yeganə lider” kimi təqdim edirlər.Populist siyasətçilərin kommunikasiya strategiyaları qısa müddətdə böyük uğur qazandırsa da, uzunmüddətli perspektivdə demokratiya üçün ciddi təhlükələr yaradır. Bu risklər aşağıdakılardır:
• Siyasi Qütbləşmə və Ayrışma: Populist siyasətçilər cəmiyyətdə “biz və onlar” bölgüsü yaratdıqları üçün insanlar arasında gərginlik artır. Bu isə ictimai sabitliyi poza bilər.
• Demokratik İnstitutlara Etimadsızlıq: Populist siyasətçilər tez-tez məhkəmə, parlament və media kimi demokratik institutları tənqid edirlər. Bu isə insanların bu institutlara qarşı güvənsizlik hissini artırır.
• Avtoritar Tendensiyalar: Populist liderlər bəzən güclü liderliyin vacibliyini vurğulayaraq avtoritar idarəetməni təşviq edirlər. Bu isə demokratik proseslərə zərər vura bilər.
• Reallığın Sadələşdirilməsi: Populist siyasətçilər mürəkkəb sosial və iqtisadi problemləri çox sadələşdirərək insanları yanlış gözləntilərə sövq edirlər.Populizm və siyasi kommunikasiya bir-biri ilə sıx bağlıdır. Populist siyasətçilər effektiv kommunikasiya üsulları ilə insanları cəlb edir və onların emosiyalarına təsir göstərirlər. Lakin populizmin uzunmüddətli təsirləri bəzən demokratiya üçün təhlükəli ola bilər.Siyasi kommunikasiya strategiyalarının təhlili göstərir ki, populizm yalnız siyasi çıxışlar deyil, həm də ictimai şüurun formalaşdırılmasında mühüm rol oynayır. Gələcəkdə populist siyasətin və kommunikasiya üsullarının cəmiyyətə təsirini daha dərindən araşdırmaq vacibdir.
Muhamməd

Rusiya ilə ABŞ-nin müttəfiq olması gözlənilmir - Mixail Zabelin

ABŞ Prezidenti Donald Trampın seçilməsinin sonra Rusiya ilə danışıqlar başlayıb. Ölkə nümayəndələri arasında iki dəfə - Səudiyyə Ərəbistanında və Türkiyədə bir araya gəliblər. Səfirliklərin fəaliyyətlərinin bərpası ilə bağlı razılığa gəlinib.
Azərbaycanda Rus İcmasının sədri, deputat Mixail Zabelin bildirib ki, bu yaxınlaşmanın Azərbaycan üçün ciddi bir fərqi yoxdur:
"ABŞ-Rusiya münasibətləri Azərbaycan üçün elə də əhəmiyyət kəsb etmir. Digər yandan bundan sonra münasibətlərin daha da dərinləşib, müttəfiqlik səviyyəsinə gəlib çatması gözlənilmir".

Türkiyə-İran gərginliyinin pərdəarxası

Türkiyənin Xarici İşlər Naziri Hakan Fidan "Əl-Cəzirə" kanalına müsahibəsində İranın regional siyasətini tənqid edib.
Fidan İranın bölgədə milislər vasitəsilə apardığı xarici siyasətin böyük risklər daşıdığını bildirib. Türkiyə XİN başçısı, həmçinin bir ölkənin başqa dövlətlərdəki silahlı qrupları dəstəkləyərək üstünlük qazanmağa çalışmasının əks təsir yaradacağını bildirib: "Əgər siz başqasına daş atırsınızsa, unutmayın ki, sizə də daş ata bilərlər."
İran xarici işlər nazirinin müavini Mahmud Heydəri Türkiyə Cümhuriyyətinin Tehrandakı səfiri Hicabi Kırlanğıç ilə görüşüb. Martın 3-ü axşam saatlarında keçirilən görüşdə Türkiyə xarici işlər nazirinin son bəyanatlarına istinad edən Heydəri vurğulayıb: “İki ölkənin ortaq maraqları və regional şərtlərin həssaslığı ikitərəfli münasibətlərdə fikir ayrılıqlarına və gərginliyə səbəb ola biləcək yanlış şərhlər və qeyri-real təhlillərin aparılmamasını tələb edir”.
İki ölkə arasında gərginliyi şərh edən Milli Məclisin Azərbaycan-İran Parlamentlərarası İşçi Qrupunun üzvü Ceyhun Məmmədov bildirib ki, Türkiyənin qaldırdığı məsələdə haqlıdır:
"Hakan Fidanın səsləndirdiyi bu məsələ özünü Suriyada, İraqda, hətta Yəməndə və digər ölkələrdə də göstərir. Hazırda Suriyada baş verən hadisələrdən narahat olan İran çalışır ki, yenidən öz mövqeyini bərpa etsin. Ona görə də burada yeni silahlı qruplaşmalar yaratmaq üçün müəyyən addımlar atır. Bu da təbii ki, Türkiyənin maraqlarına uyğun deyil. Yəni Türkiyənin belə bir mövqe sərgiləməsinin çox ciddi səbəb və əsasları var. Çünki İranın atdığı addımlar bölgədə müəyyən gərginliklər yaradır. Hətta Türkiyənin daxilində də müəyyən qruplaşmaların yaradılması, İraqda oxşar təşkilatlara dəstək verməsi, zaman-zaman Azərbaycanda da bu istiqamətdə addımların atılmasına cəhdlərin edilməsi ciddi məsələdir və narahatlığa səbəb olur".
C.Məmmədov söyləyib ki, Azərbaycan bu məsələyə fərdi yanaşmalıdır:
"Əslində Türkiyə İrana mesaj vermək istəyirdi ki, Suriyadakı proseslərə müdaxilə edib, yeni silahlı qruplaşmalar yaradaraq hazırki hakimiyyətin devrilməsinə cəhd etməsin. Türkiyə çalışır ki, regionda əlavə qarşıdurmalar olmasın. Türkiyə regionda əsas ölkələrdən biri kimi, bu məsələdə yenidən problem yaşamaq istəmir. Qardaş ölkənin narahatlığı başa düşüləndir. Türkiyənin bu açıqlaması ilə İran siyasətini dəyişən deyil. İran bu məsələni təhlükəsizliyini təmin etmək üçün məcburi atılan addımlar kimi qeyd edir. Müəyyən narahatlıqlar, fikir ayrılıqları həmişə olub və ola bilər. Bu, təbiidir. İranın bu cür əsaslandırmaları qəbuledilməzdir. Müəyyən fikir ayrılıqları, münasibətlərdə gərginliklər olacaq. Ümumi son dövrlərdə baş verən proseslərə baxanda Azərbaycan-İran münasibəltərinə ayrı-ayrılıqda yanaşmalıyıq. Bütün hallarda Azərbaycan-Türkiyə münasibətləri strateji müttəfiqlik səviyyəsindədir. İranın atdığı bu addımlar isə müəyyən təhdidləri və təhlükələri vəd edir".

Ermənistan-Azərbaycan danışıqlarında niyə fasilə yaranıb?

Geosiyasi qeyri-müəyyənlik...

“Müqavilənin imzalanmasına mane olan əsas amil həddindən artıq geosiyasi qeyri-müəyyənliklə bağlıdır. Bakı beynəlxalq arenada hadisələrin inkişafını nəzərə alaraq fasilə verib. Donald Trampın ABŞ-da hakimiyyətə qayıdışı, Ukraynada davam edən münaqişə və Rusiyanın regiona təsirində mümkün dəyişikliklər Azərbaycan üçün qeyri-müəyyənlik yaradır. Bakı sazişdən maksimum qazanc əldə etməyə imkan verəcək şərtləri üçün münbit şəraitin yaranmasını istəyir. Məsələn, Azərbaycan ümid edə bilər ki, Qərbin regiona diqqətinin azalması və ya Rusiyanın mövqelərinin güclənməsi ona Ermənistan üzərində əlavə təsir rıçaqları verə bilər”.
Armine Martirosyan “jam-news.net” saytında belə yazır.
Məncə də geosiyasi qeyri-müəyyənlik Ermənistan-Azərbaycan danışıqlarına birbaşa təsir edir. Məsələn, D.Tramp və onun administrasiyası hələ ki Ermənistan-Azərbaycan danışıqları barədə ortaya konkret mövqe qoymayıb.
D.Trampın əsas hədəfi Ukraynadır. Ukrayna probleminin hansı şəkildə həll olunması Ermənistan-Azərbaycan danışıqlarına da ciddi təsir edəcək. Rəsmi Bakı haqlı olaraq güman edir ki, D.Tramp bu məsələdə Azərbaycanın maraqlarının təmin olunmasına daha çox üstünlük verəcək. Ən azı ona görə ki, Amerikadakı prezident seçkisinin ən qızğın çağında İlham Əliyev Donald Trampa açıq və birmənalı şəkildə dəstək verib. O da bəllidir ki, 44 günlük müharibə məhz D.Trampın birinci prezidentliyi dönəminin sonuna təsadüf etdi. Və D.Tramp II Qarabağ Müharibəsinin gedişinə qətiyyən müdaxilə etmədi.
Bu dəfə də belə ola bilərmi? Hər halda bu ehtimal son dərəcə yüksəkdir. Belə olduqda isə Azərbaycan Ermənistan qarşısında olan üstünlükləri sülh müqaviləsində inikas etdirə bilər..

Elbəyi Həsənli,
Sürix